Ɲɛbila-kuma

Nin gafe in sɛbɛnna kɛrɛn­kɛrɛnnenyala mɔgɔw kama, mɔgɔ minnu yɔrɔ ka jan dɔgɔtɔrɔsow la, ani dɔgɔtɔrɔ tɛ yɔrɔ minnu na. Hali dɔgɔtɔrɔw bɛ yɔrɔ minnu na, mɔgɔw ka kan ka jɔyɔrɔba ta u yɛrɛ ka kɛnɛyako la. O de la nin gafe in dabɔlen don mɔgɔ bɛɛ de kama, mɔgɔ minnu b’u janto u ka ɲɛnamayako ɲuman na. Hakilina dɔw sɛbɛnna ko:

1. Furakɛli tɛ mɔgɔw ka hakɛw dɔrɔn ye, nka mɔgɔ bɛɛ jɔyɔrɔ b’a la.
2. Ka bɛɛ ka kunnafoni sɔrɔ, o ka kan ka kɛ kɛnɛya baarakɛdaw bɛɛ ka laɲini ye.
3. Mɔgɔ gansanw kunnafoninen ka ɲɛ, olu bɛ se ka bana dɔw furakɛ, bana minnu ka ca u ka sigida la—joona, nɔgɔya la ani ka ɲɛ ka tɛmɛ dɔgɔtɔrɔw kan tuma dɔw la.
4. Furakɛlicogo dɔnni man kan ka kɛ gundo ye mɔgɔ dama bolo, mɔgɔ bɛɛ ka kan ka dɔ sɔrɔ a la.
5. Mɔgɔ minnu ma kalanjan kɛ, danaya bɛ se ka da olu fana kan i n’a fɔ minnu ye kalanjan kɛ. U fana hakili ka di.
6. So kɔnɔ furakɛliw man kan ka bali, nka u ka kan ka sinsin.

Tiɲɛ la, yɛrɛdɛmɛ ɲuman dɔ ye k’i se dan dɔn. Nka sariyaw sɛbɛnnen don a kɔnɔ k’a ɲɛfɔ fɛn minnu ka kan ka kɛ, ani fana dɛmɛ ka kan ka ɲini waati min. Gafe kɔnɔ, a fɔlen don yɔrɔ dɔw la, mɔgɔ ka kan ka kɛnɛya baarakɛla dɔ walima dɔgɔtɔrɔ ka bilasiralikan ɲini ko minnu na. K’a da kan dɔgɔtɔrɔw ni kɛnɛya baarakɛlaw ma surun an na waati bɛɛ, a fɔlen don gafe kɔnɔ ko min ka kan ka kɛ sani se bɛ kɛ dɔgɔtɔrɔ ma hali ni kogɛlɛnbaw don.

N ye n jija ka nin gafe in sɛbɛn tubabukan nɔgɔn na walasa mɔgɔ minnu ma kalanjan kɛ (minnu fakan tɛ tubabukan ye), olu ka se k’a faamu. A kumakanw ka nɔgɔn, nka n hakili la denmisɛnni kumakanw tɛ. Kumasen gɛlɛnw bilala yɔrɔ dɔw la, u bɛnnen don yɔrɔ minnu na. A ka c’a la u kɔrɔ bisigili ka nɔgɔn. O cogo la, mɔgɔ minnu bɛ nin gafe kalan, olu bɛ se ka dɔnniya kuraw sɔrɔ kanko la ani furakɛliko la.

Kumasen minnu faamuyali bɛ se ka gɛlɛya, olu ɲɛfɔlen don daɲɛkuluw tɔgɔ la gafe laban na. Waati o waati ni daɲɛkuluw la daɲɛ kelen kofɔra sigida dɔ la, a ka c’a la a bɛ sɛbɛn italiki (italique) la.

Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na sɛbɛnna siɲɛ fɔlɔ la ɛsipaɲɔlikan na (espagnol) Mɛkisiki (Mexique) kulukan sɛnɛkɛlaw kama, o bɛ san caman bɔ bi, gafe sɛbɛnbaa ye mɔgɔ dɔw dɛmɛ ka kalan sɔrɔ furakɛlicogow kan; o ko bɛ dugu mɔgɔw yɛrɛ fɛ sisan. Bi-bi in na gafe in bayɛlɛmana kan 80 ni kɔ la ani sigida kɛnɛya baarakɛlaw bɛ baarakɛ n’a ye jamana 100 ni kɔ la.

Sigida 25 la (Gafe in kɔnɔ fura kofɔlenw tacogo) yɔrɔw bilalen don fura lakodɔnnenw ni u sɔngɔ sɛbɛnni kama. Ola, sigida la baaradaw ni tɔn minnu bɛ gafe in jɛnsɛn, olu ka kan ka fura danɔgɔnw tɔgɔ n’u sɔngɔw sɛbɛn gafe kelen kelen bɛɛ kɔnɔ.

Nin gafe in sɛbɛnna mɔgɔw kama, mɔgɔ minnu b’a fɛ ka u yɛrɛ ni mɔgɔ wɛrɛw ka kɛnɛya lakana. Nka a kɛra kalan gafe ni baarakɛ gafe ye sigida kɛnɛya baarakɛlaw bolo. O de sababu la, ɲɛbilasigida dɔ farala a kan kɛnɛya baarakɛla ye, k’a fɔ k’a jɛya ko kɛnɛya baarakɛla ka baara fɔlɔ ye k’a ni mɔgɔw jɛ a ka dɔnniya la ani ka mɔgɔw dɛmɛ k’a kalan.

📖 Gafe kɔnɔkow
← Segin kɔfɛ | Taa ɲɛfɛ →