📖 Gafe kɔnɔkow

← Sigida tɛmɛnen

Sigida kɔnɔkow

Kumadenw kɔrɔ

Kumadenw saradalen don kelen kelen ka kɛ siginidenw ye:

A B C D E Ɛ F G H I J K L M N Ɲ Ŋ O Ɔ P Q R S T U V W X Y Z

Kumaden minnu taama­serelen don ni lolo * ye a ka ca a la baarakɛlen tɛ ni olu ye nin gafe in kɔnɔ, nka tuma dɔw la dɔgɔtɔrɔw bɛ baara kɛ ni u ye walima u bɛ sɔrɔ dɔgɔtɔrɔ sɛbɛn kunnafoni bakurunbaw kɔnɔ. Bana caman tɔgɔ tɛ nin kumaden ninnu kɔnɔ. A ye taamasere lajɛ (sɛbɛn ɲɛ nɛrɛmanw kan), aw ye banaw lahalaya kalan gafe kɔnɔ.

Kumaden Bamanankan
Tubabukan (français)
Ɲɛfɔli

B

Bakamafɛnw kɛlɛfura
Antivenin, m
Fura min bɛ kɛ ka fɛnɲɛnama bakamaw kinda furakɛ i n’a fɔ sakinda
Baliku
Adolescent, m
Waati min denmisɛnni bɛ kɛ baliku ye. A bɛ daminɛ denmisɛn san 13 la, ka taa a bila a san 19 na.
Balo nafama
Nutritif, adj
Balo nafama ye dumuni ye farikolo mako bɛ min na walasa ka mɔdiya, k’a kɛnɛya ani ka bana kɛlɛ.
Balocogo
Alimentation, f
Mɔgɔ ka kan walima a man kan ka dumuni suguyaw n’u hakɛ min dun.
Balodɛsɛ
Sous-alimentation, f
Bana min bɛ sɔrɔ dumuni dafalen dunbaliya fɛ.
Balodɛsɛ jugumanba
Kwashiorkor, m (malnutrition humide)
Balodɛsɛ jugumanba bɛ denmisɛn min na, o sen, a bolo n’a ɲɛda bɛ funu, kurukuru ni ŋɛɲɛ bɛ bɔ a la.
Bana
Infection, f
Bana don min bɛ sɔrɔ banakisɛ walima fɛnɲɛnamani wɛrɛw fɛ. Bana bɛ se ka fari yɔrɔ dɔ minɛ (i n’a fɔ bolokɔnidimi) walima fari bɛɛ (i n’a fɔ ɲɔnisa).
Bana basigilen
Chronique, adj
Bana kuntaalajan walima bana min bɛ taa ka segin.
Bana min tɛ yɛlɛma
Maladie non infectieuse, f
Bana min tɛ bɔ mɔgɔ dɔ la ka yɛlɛma mɔgɔ wɛrɛ la.
Bana senkɔrɔ gɛlɛyaw
Complication(s), f
Gɛlɛya minnu bɛ don bana senkɔrɔ, k’a juguya. Misali la kanjabana bɛ se ka don ɲɔni senkɔrɔ, ka bana tɔ gɛlɛya.
Banakɔnɔgɛlɛya
Symptôme, m
O ye gɛlɛya walima kow ye minnu bɛ kɛ mɔgɔ la a ka bana kɔnɔ. Nin gafe in kɔnɔ, o gɛlɛyaw ni banataamasiɲɛ bɛɛ bɛ tali kɛ ɲɔgɔn na.
Banakɔtaa
Selle(s), f
Bo, aw ye banakɔtaa yɔrɔ lajɛ.
Banakɔtaa kɛli
Faire ses selle(s)
Banakɔtaa kɛli ye ka nɔgɔ labɔ kɔnɔ na.
Banakɔtaa lasecogo mɔgɔ kɔnɔ
Voie orofécale, f
Ka banakɔtaa lase a yɛrɛ kɔnɔ walima mɔgɔ wɛrɛ kɔnɔ, a ka ca a la o bɛ sɔrɔ dumuni, ji, walima bolokɔniw fɛ.
Banakisɛ
Virus, m
Nimafɛnw fitiniw don minnu bɛ bana bila mɔgɔ la.
Banakisɛ(w)
Bactérie(s), f
Microbe(s), m
Germ(s), m
Banakisɛ fitiniw don, minnu tɛ se ka ye ni mikɔrɔsikɔpu tɛ. U bɛ yɛlɛmabana caman bila mɔgɔ la.
Banakisɛcamanfagalan
Antibiotique à large spectre, f
Fura min bɛ banakisɛ suguya caman faga. Ni i ye a ni sipɛkitɔrɔmu sanga ɲɔgɔn ma, o bɛ banakisɛ damadɔ dɔrɔn de faga
Banakisɛ­fagalan
Antibiotique, m
Fura min bɛ bana kɛlɛ, ka banakisɛ faga.
Banakisɛ­fagalan
Antiseptique, m
Safinɛ walima furaji min bɛ banakisɛ bali ka bugun
Banakisɛ­fagalan hakɛ dɔgɔmata
Antibiotique à spectre étroit, f
O ye fura ye min bɛ banakisɛ suguya hakɛ dɔw kɛlɛ.
Banakunbɛn
Prévention, f
Wale min bɛ sigi sen kan ka bana kubɛn sani a ka daminɛ.
Bananku
Manioc, m / Yucca, m
Kumafɛn timiman don min bɛ sɛnɛ funtenima jamanaw na.
Bandi
Gaze, f
Finimugu magaman min bɛ kɛ ka jolidaw siri.
Bange jɔli
Ménopause, f (ménopause, f)
Bange jɔli ye waati ye muso ka laada yeli bɛ dabila waati min, a caman bɛ daminɛ muso san 40 ni 50 cɛ.
Bange kɔfɛ
Post-partum, m
Den bangenen kɔfɛ.
Bange kɔfɛ basibɔn
Hémorragie du post-partum, f
Muso ka basibɔn jugumanba bange kɔfɛ.
Bangekɔlɔsi
Planification familiale, f
Ka bange kɔlɔsifɛɛrɛw kɛ walasa ka den sɔrɔli n’a sɔrɔbaliya waatiw boloda.
Bangekɔlɔsifɛɛrɛ
Contraceptif, m
Fɛɛrɛ o fɛɛrɛ bɛ se ka muso bali ka kɔnɔ sɔrɔ.
Bangenugu da
Col de l’utérus, m
Dayɛlɛyɔrɔ walima denso kan musoya kɔfɛla la. Den nasira.
Barajuru
Cordon ombilical, m
Juru bɛ ba ni den siri ɲɔgɔn na k’a to wolonugu kɔnɔ.
Barakun
Nombril, m
Barajuru bɛ tigɛ ka bɔ yɔrɔ min na n’a bɛ kɔnɔbara camancɛ la o de ye barakun ye.
Barakunna ɛrini
Hernie ombilicale, f
Barakun bɔlen ka bonya k’a sababu kɛ nugu bɛ a foroko fara ka na a sigi barakun kɔnɔ.
Basibɔn
Hémorragie, f
Joli bɔ kojugu.
Bɔsi
Cors, m
Fari yɔrɔ minnu bɛ ja ka gɛlɛya samara ka gɛrɛntɛli fɛ walima senkɔniw ka ɲɔgɔn gɛrɛntɛ fɛ.
Biɲɛ
Foie, m
Biɲɛ ye fɛn ye adamaden fari la min bɛ joli saniya ani ka a kisi pɔsɔniw ma.
Bo/banakɔtaa
Selle(s), f
Bo; banakɔtaa; nɔgɔ minnu bɛ bɔ banakɔtaa senfɛ.
Boloci
Immunisation, f (vaccin, m)
Fura minnu bɛ mɔgɔ tanga bana kɛrɛn­kɛrɛnnenw ma, i n’a fɔ kɛtɛkɛtɛni, kanjabana, senfagabana, sɔgɔsɔgɔninjɛ ani ɲɔnisa.
Boloci
Vaccination, f
Aw ye banakunbɛn fɛɛrɛw lajɛ.
Boloci kuraya
Dose de rappel, f
Piqûre de rappel, f
Boloci kurayali walasa ka fanga lasegin fura la kura ye.
Bolokɔrɔfɛn
Ressource, f
Makoɲɛfɛn don min bɛ sɔrɔ bolokɔrɔ ka fɛn dɔ labɛn. Walasa ka kɛnɛya sabati, an mako bɛ fɛn dɔw la i n’a fɔ mɔgɔw, dugukolo, baganw, dɔnniyaw, ani jiriw
Bubagani
Crampe, f
Fasa bɛ kirin; a bɛ mɔgɔ dimi.
Bugun
Cataracte, f
Ɲɛnabana min bɛ bugun kɛ ɲɛmɔgɔni kan ni a bɛ yeli gɛlɛya a tigilamɔgɔw ma. Ni i ye yeelen jɔ ɲɛmɔgɔni kan, a bɛ kɛ jɛman ye.

C

Cɛnimusoyabana
Maladie vénérienne, f
Bana o bana bɛ sɔrɔ kafoɲɔgɔnya fɛ.
Cɛya foroko
Scrotum, m
Foroko don cɛya kisɛ bɛ min kɔnɔ worofurancɛ la.

D

Dabi
Tique, f
Fɛnɲɛnamani don min bɛ a da ge golo kɔrɔ ka a joli sama.
Dana
Chancre, m
Joli don min bɛ kɛ mɔgɔ dogoyɔrɔ, a bolokɔni walima a dawolo la, o ye dana taamasiɲɛ fɔlɔ dɔ ye.
Danakow jɔyɔrɔ
Pouvoir de la suggestion, m
Puissance de la croyance, f
Autosuggestion, f
Danakow jɔyɔrɔ. Misali la banabagatɔw ka bana bɛ se ka fisaya k’a sababu kɛ a dalen don fura dɔ la hali ni o y’a sɔrɔ o fura tɛ a ka bana furakɛ.
Dɔlɔtɔya
Alcoolisme, m
Minfɛn alikɔlima minni ka a dantɛmɛ i n’a fɔ biyɛri, ɔrɔmu, duvɛn, o n’a ɲɔgɔnna wɛrɛw.
Den bolo fɔlɔ bɔli jigini na
Présentation des bras, f
Jiginin kɔnɔ, ni den bolo fɔlɔ bɔra o cɛ man ɲi. O ye dɔgɔtɔrɔso taali kun teliman dɔ ye.
Den dusukun tantankan lamɛnnan
Stéthoscope, m
Minɛn don min bɛ kɛ ka makan lamɛn mɔgɔ farikolo la i n’a fɔ dusudukun.
Den jolikurulama
Embryon, m
Den mɔtɔla ba dɛbɛ la, waati min a ka dɔgɔn kojugu.
Den mɔjateminɛsɛbɛn
Fiche de croissance de l’enfant, m
Kalo o kalo u bɛ den mɔcogo jateminɛ k’o sɛbɛn a kɔnɔ, o de b’a jira ko den bɛ ka fanga sɔrɔ ka ɲɛ.
Den min mɔna a hakili kɔ
Crétinisme, m
Aw ye denfiɲɛtɔw yɔrɔ lajɛ.
Den nani a sen kan
Accouchement du siège, m
Nin bangeni senfɛ den sigilan walima a sen de fɔlɔ bɛ na.
Dendusukun tantankan lamɛnnan
Fœtoscope, m
Minɛn min bɛ kɛ ka den dusukun tantankan lamɛn k’a to a ba dɛbɛ la.
Denkisɛ marayɔrɔ
Ovaire, m
Olu ye foroko fitiniw ye muso kɔnɔ minnu bɛ wolonugu kɛrɛfɛ. U bɛ denkisɛ mara min bɛ fara lawa kan walasa ka kɛ den ye.
Densebali
Bébé prématuré, m
Den min bangera ka sɔrɔ kɔnɔ ma kalo 9 dafa. O den girinya tɛ kilogaramu 2 bɔ.
Denso
Utérus, m
Wolonugu
Dɛmɛ fɔlɔ
Premier secour(s), m
Ladonni teliman fɔlɔ walima furakɛli teliman fɔlɔ min bɛ kɛ banabagatɔ walima mɔgɔ joginnen na.
Dɛsɛ
Déficience, f
Fɛn dɔ caman sɔrɔbaliya; dɛsɛ.
Dilannabana
Infection sexuellement transmissible (IST), f
Bana don min bɛ sɔrɔ kafoɲɔgɔnya fɛ.
Dimi min bɛ taa ka segin
Douleur de rebond, f
Dimi gɛlɛn min bɛ mɔgɔ minɛ ni i ye kɔnɔ bisi kosɛbɛ, ka girin ka a bila. O ye kɔnɔnabana dɔ taamasiɲɛ ye.
Dimikuntaalasurun
Grave, aiguë, adj
Dimi min bɛ cun mɔgɔ kan nka a tɛ mɛn n’a ma tunu. Bana don min tɛ mɛn sen na. Bana mɛnta tɛ.
Dimimadalan
Analgésique, m
Fura min bɛ dimi mada.
Dulon
Inflammation, f
A yɔrɔ bɛ bilen, a bɛ mɔgɔ dimi, tuma dɔw la, a sababu ye bana dɔ ye.
Dumuni timiman
Amidon, m
Farikolofanga dumuniw don i n’a fɔ kaba, malo, alikama, bananku pɔmutɛri ani je.
Dumunikɛkutu
Cuillère à soupe, f
A ɲɛ 1 bɛ bɛn kafeminkutu ɲɛ 3 walima mililitiri 15 ma.
Dumuninafama
Protéine, f
Olu ye dumuniw ye farikolo mako bɛ minnu na walasa ka bɔ a yɛrɛ la ani ka fanga sɔrɔ.
Dusukun tantanni
Pouls, m
O ye adamaden dusukun tantanni ko hakɛ ye miniti kelen kɔnɔ.
Dusuɲugun
Nausée, f
Kɔnɔdimi walima kɔnɔ yugubali; a bɛ kɛ n’a fɔ i b’a fɛ ka fɔɔnɔ.

Ɛ

Ɛrini
Hernie (rupture), f
Kɔnɔfasa dɔ bɛ ci walima ka dayɛlɛ, o b’a to nugu dɔ bɛ bɔ ka kuru golo kɔrɔ.

F

Fangadɔgɔya
Choc, m
Waleya min bɛ fangadɔgɔya juguman walima ɲɛnamini, wɔsiji sumalen, dusukun tantan sumaya bila mɔgɔ la; olu sababu ye: farikolo farilajidɛsɛ, basibɔn, joginni, tasumajeni walima bana gɛlɛnw ye.
Fankelenfaga
Apoplexie, f
Sisan dɔgɔtɔrɔw bɛ a fɔ ACV walima Accident vasculaire cérébral.
Farafinnɔgɔ
Compost, m
Farafinnɔgɔ ye furabuluw ni baganbow ɲagaminen ye ka u toli ka kɛ nɔgɔ ye. Binjalan, furabulu jalanw, nakɔfɛn ɲamanw, baganbow bɛɛ bɛ kɛ farafinnɔgɔ ɲuman ye.
Faramasi
Pharmacie, f
Furaw ni kɛnɛya sabati fɛnw bɛ feere yɔrɔ min na.
Farati
Risque, f
Waleya minnu bɛ a to mɔgɔ bɛ jogin, tiɲɛni bɛ don i kun walima ka degun. Kojugu.
Fari fan dɔ tigɛli
Amputation, f
Farikolo fan dɔ tigɛlen ka bɔ a la.
Fari fanw
Organe, m
Mɔgɔ farikolo yɔrɔ dɔ min bɛ se ka mako ɲɛ a yɛrɛ ye. Misali la, fogonfogon.
Fari yɔrɔ dɔ wurukutuli
Prolapsus, m
Mɔgɔ fari fan dɔ wurukutuli walima a bɔli a cogo kɔrɔ la, misali la nugubakun walima denso bɔli u nɔ na.
Farigan
Fièvre, f
Fari bɛ kalaya ka dantɛmɛ.
Fariŋɛɲɛfura
Antihistaminique, m
Fura min bɛ banamisɛnniw kɛnɛya i n’a fɔ mura ni fariŋɛɲɛ. A bɛ fɔɔnɔ fana bali ani ka sunɔgɔ bila mɔgɔ la.
Farikolo dɛmɛnanw
Hormone, f
Furaw don minnu bɛ baara kɛrɛn­kɛrɛnnen kɛ farikolo la. Misali la, oestrogène ni progestérone ye furaw ye minnu bɛ muso ka kalolabɔ ni densɔrɔ nɔgɔya.
Farikolo pɛrɛnpɛrɛnni
Marque de coup, f
Farikolo fununi n’a pɛrɛnpɛrɛnni minnu bɛ sɔrɔ fiɲɛ walima farikolotɛnɛmafɛnw fɛ.
Farikolomutulu
Gelée de pétrole (Vaseline), f
Tulu min bɛ fara farikolomunituluw kan.
Farilafunteni
Température, f
O ye farikolo kɔnɔnakalaya hakɛ ye.
Farilajidɛsɛ farikolo la
Déshydratation, f
Lahalaya min kɔnɔ farilaji bɔta ka ca n’a ji sɔrɔta ye. Kɛrɛn­kɛrɛnnenya la, o farilajidɛsɛ ka jugu denyɛrɛniw ma.
Faritɛnɛ
Allergie, f
Réaction allergique, f
Mɔgɔ dɔw fari tɛ fɛn dɔw kun. Gɛlɛya dɔw bɛ yen i n’a fɔ fariŋɛɲɛ, tiso, ani fɛndɔw kasa bɛ se ka na ni dusuɲugun walima bana ye. Fɛn kɛrɛn­kɛrɛnnen dɔw bɛ yen ni mɔgɔ ye olu kasa sama, k’u dun, k’i pikiri ni u ye walima ka maga u la, o bɛ se ka u tɔɔrɔ.
Fasaja
Contracture, f
Kolotugudafasaw jali walima u surunyali min bɛ mɔgɔ dɛsɛ ka a bɔ a nɔ na.
Fasajafura
Antispasmodique
Fura min bɛ kɛ ka fasaja ni kɔnɔnugutikɛ furakɛ.
Fasaw
Ligament, m
Fasaw ye juru kologɛlɛnw ye minnu bɛ adamaden kolotugudaw sigi yɔrɔ kelen.
Fasaw
Nerf, m
Fasajuru minnu bɛ bɔ kunsɛmɛ na ka taa farikolo fan tɔw la. Olu de b’a to farikolo bɛ fɛnw dɔn ani ka se ka bɔ a nɔ na.
Fɔɔnɔ
Vomissement, m
O ye ka dumuni labɔ kɔnɔbara la da fɛ.
Fɔɔnɔfura
Antiémétique, m
Fɔɔnɔ kɛlɛfura. Fura min bɛ fɔɔnɔ, walima dusukun ɲugun bali.
Fɛɛrɛ min dabɔra denw kama minnu si tɛ san duuru bɔ
Programme de moins de cinq ans
Fɛɛrɛ don minnu bɛ denbaw dɛmɛ ka denw ka kɛnɛya n’u makow jateminɛ, ka to ka taa denw pese minnu si tɛ san duuru bɔ ani ka o kunnafoni sɛbɛnw mara.
Fɛn bɛnnen
Approprié, adj
Fɛn don min ka nɔgɔ, a lakananen don, a ka ca la a bɛ bɛn waati kɛrɛn­kɛrɛnnen na.
Fɛn dɔ bɔli farikolo la
Écoulement, m
Ji, kari walima nɛn bɔli farikolo la.
Fɛn fitini
Microscopique, adj.
Fɛn dɔgɔya fɛ a tɛ se ka ye ni mikɔrɔsikɔpu dɔrɔn tɛ.
Fɛn min bɔra sariya kɔnɔ/Fɛn min y’a kɛcogo bila
Anormale, adj.
Fɛn min tɛ mɔgɔw dɔnfɛn kɔrɔ ye, walima fɛn min bɛrɛ bɛnnen tɛ. Fɛn min bɔra a kɛcogo la
Fɛn min ka ɲi
Normale, adj.
Fɛn min bɛ kɛ waati ni waati ni basi fosi t’a la.
Fɛn min man kan ka kɛ
Contre-indication, f
Ko walima lahalaya min bɛ a jira ko fura dɔ man kan ka ta. (Fura caman tali lagosilen don kɔnɔmaya waati.)
Fɛn min tɛ se ka ye ɲɛ na
Micro-organisme, m
A bɛ se ka kɛ fɛnɲɛnama walima jiri ye min tɛ se ka ye ni mikɔrɔsikɔpu tɛ.
Fɛn mutaw farikolo la
Pommade, f
Fɛn min bɛ mun farikolo la.
Fɛn saniyalen
Stérile, adj.
(1) Banakisɛ tɛ fɛn minnu na.A ka ca a la fɛnw bɛ tobi walima ka u kalaya ka u banakisɛw faga(2) A kɔrɔ dɔ fana ye kɔnanya ye
Fɛn timiman
Sucre, m
Dumuni timimanw i n’a fɔ di, sukaro walima jiridenw minnu bɛ fanga di farikolo ma.
Fɛnɲɛnamafagalan
Insecticide, m
Baga min bɛ fɛnɲɛnamaniw faga. DDT ni lindane ye fɛnɲɛnamanifagalanw ye.
Fɛnw saniyali
Stérilisation, f
(1) Biberɔn ni minɛn wɛrɛw bɛ tobi walima ka u kalaya walasa ka u saniya.(2) Wa fana fɛɛrɛ don min bɛ cɛ walima muso bali ka den sɔrɔ.
Fɛnw tɛmɛsira farikolo la
Tract, m
Farikolo la, kɔnɔnafɛnw jɛlen ka baara kɛrɛn­kɛrɛnnen dɔw kɛ ɲɔgɔn fɛ; misali la, sugunɛsiraw bɛ joli sɛnsɛn ka farikolo jinɔgɔw labɔ sugunɛ fɛ.
Fiɲɛ
Défaut, m
Den bɛ wolo ni fiɲɛ dɔw ye i n’a fɔ namantɔrɔkɔ, senkɔniw mabɔlen ɲɔgɔn na, walima bolokɔniw ni senkɔniw tɛmɛnen u hakɛ kan.
Fiɲɛbana
Épidémie, f
Bana min bɛ mɔgɔ caman minɛ ɲɔgɔn fɛ sigida la walima mara kɔnɔ.
Finimugu
Gaze, f
Finimugu magaman min bɛ kɛ ka jolidaw siri.
Fiye
Vésicule biliaire, f
Jibarani don min nɔrɔlen bɛ biɲɛ na. Fiye bɛ kunankunanji mara, o ji de bɛ dumuni tulumaw yɛlɛmani nɔgɔya.
Fiyefiyeli
Hystérie, f
(1) Mɔgɔw b’a fɔ ko dimi kojugu, siran ani hami bɛ a bila mɔgɔ la. (2) Dɔgɔtɔrɔw b’a fɔ ko bana dɔw ɲɛsiranya b’a bila mɔgɔ la.
Fiyelakuru
Calcul vésical, m
Aw ye komokili yɔrɔ lajɛ.
Fiyɛli
Lavement, m
Ka ji kɛ ka mɔgɔ fiyɛ walasa a ka banakɔtaa sɔrɔ.
Fiyɛli
Purge, f
O ye kɔnɔmagayafura ye min bɛ kɔnɔboli bila mɔgɔ la.
Fogonfogonbana
Bronchite, f
Bana min bɛ fogonfogon minɛ
Folo
Goitre, m
Kankɔrɔla bɛ funu (a bɛ bonya); a bɛ sɔrɔ kɔkɔwasa ntanya fɛ dumuni na.
Folofolo
Pellicule(s), f
Fara jɛman walima bugun don min bɛ kɛ kunsigi kɔrɔ.
Forobabana
Épidémie, f
Bana min bɛ mɔgɔ caman minɛ ɲɔgɔn fɛ sigida la walima mara kɔnɔ.
Funtenima yɔrɔ
Tropical, adj
O bɛ kuma duniya funtema jamanaw kan.
Funu
Kyste, f
Fari yɔrɔ dɔ bɛ funu ka ji ta.
Fura dunta
Oral, adj
Fura minnu bɛ dun.
Furamugu dajita
Suspension, f
Furamugu don min bɛ ɲagami ji la.
Furatalen kɔfɛ kɔlɔlɔw
Effet secondaire, m
O ye gɛlɛyaw (banaw) ye minnu bɛ sɔrɔ furadɔw tali sababu la.
Furu
Ventre, m
Furu ye dumuni yɛlɛmayɔrɔ ye kɔnɔbara la. Wa fana a bɛ wele kɔnɔbara.
Furudimifura
Antiacide, m
Fura min bɛ kumuji cayali bali furu la ani ka furudimi kɛlɛ.

G

Garamu (g)
Gramme (g), f
Girinya jateminɛnan don. Garamu 28 ɲɔgɔn bɛ sɔrɔ ɔnsu kelen na. Garamu (g) 1000 g. bɛ bɛn kilogaramu (kg) 1ma.
Gɔyɔ
Cors, m
Fari yɔrɔ minnu bɛ ja ka gɛlɛya samara ka gɛrɛntɛli fɛ walima senkɔniw ka ɲɔgɔn gɛrɛntɛ fɛ.
Gɛnɛgɛnɛ
Ganglion lymphatique, m
Olu ye kuru fitiniw ye minnu bɛ bɔ golo kɔrɔ ka banakisɛw faga. Ni bana ye mɔgɔ minɛ, u bɛ a tigi dimi ani u bɛ funu. Ni sɔgɔsɔgɔninjɛ ni kansɛribana bɛ mɔgɔ min na, u bɛ se ka funu nka u tɛ mɔgɔ dimi.
Gɛnɛgɛnɛ
Lymphogranulomatose vénérienne, f
Farikoloji sigilen yɔrɔkelen ka a kɛ kuru ye.
Gɛrɛsitulu
Lubrifiant, m
O ye tulu ye min bɛ fɛnw magaya walima ka a nuguya.
Golo
Membrane, f
Golo fɛgɛmani don min bɛ bagan walima yiri fan dɔw datugu.
Golo la
Dermique, adj.
Fɛn min bɛ golo kofɔ.
Gololabana
Dermatite, f
Bana walima kisɛkisɛni minnu bɛ kɛ golo la.
Gololabanafura
Topique, adj.
Golo kama. Fura don min bɛ mu golo la.

H

Hakɛ
Taux, m
Fɛn dɔ kɛli siɲɛ hakɛ waati jateminɛnen kɔnɔ.
Hakili
Mentale, adj.
Hakili walima min bɛ hakili kofɔ (miiri).

I

Izini ka tɔgɔdalen
Marque (de fabrique), f
Médicament générique, m
Dilanbagaw ka tɔgɔ. Izinitigiw bɛ tɔgɔ min da u ka fɛn dilannenw na. A furaw bɛ feere ni tɔgɔ kɛrɛn­kɛrɛnnen ye, tuma dɔw la u da ka gɛlɛn ni a ladege ye.

J

Jali
Saisie, f
Bana don min bɛ bala ka mɔgɔ minɛ, a ka jugun ni a bɛ laban ni jali ye. (farikolo yɛrɛyɛrɛ mɔgɔ yɛrɛ seko tɛ min na) ani kirinni tuma dɔw la.
Jantonyɛrɛla
Précaution, f
K’i labɛn ka bila walasa ka tɔɔrɔko walima ko balalen dɔ kunbɛn sani a ka se.
Jateminɛ
Évaluation, f
Sira min b’ a to fɛn dɔ ɲɛ ni a ɲɛbaliya bɛ se ka dɔn, walima k’a dɔn min sera ka kɛ. O bɛ kɛ ni kow ni lahalayaw sangali ye ɲɔgɔn ma sani baara dɔ ka sigi sen kan walima sani a ka ban.
Jatigɛ
Hystérie, f
(2) Mɔgɔw b’a fɔ ko dimi kojugu, siran ani hami bɛ a bila mɔgɔ la.(3) Dɔgɔtɔrɔw b’a fɔ ko bana dɔw ɲɛsiranya b’a bila mɔgɔ la.
Jɔrɔkojugu
Hypocondrie, f
Jɔrɔ walima sirankojugu bisigibana dɔ kosɔn.
Jɛngɛnen
Déformé, adj
Fɛn min t’a dacogo la. A tɛ a dacogo walima a hakɛ la.
Jibaatɔbana
Fièvre après accouchement, f
Fièvre puerpérale
Jiginni kɔfɛ bana. Nin bana in bɛ musow minɛ jiginni kɔfɛ.
Jiforoko
Poche des eaux, f
Amnios, m
Den bɛ da ji min na wolonugu kɔnɔ (kɔɔli). Ni a dayɛlɛla, a ka ca a la o bɛ tin daminɛ kofɔ.
Jiri minnu bɛ kɛ fura ye
Herbe, f
Jiri min lakodɔnnenw don a ka bana furakɛ la.
Jirifeere kɔnɔ gɔngɔn
Pollen, m
Gɔngɔn don min bɛ bɔ jirifeere kɔnɔ. Mɔgɔ minnu farikolotɛnɛ ye o gɔngɔn ye, tuma dɔw la a bɛ farigan ni ŋɛɲɛ bila mɔgɔw la san waati min jiriw bɛ gɔngɔn bila fiɲɛ fɛ.
Joli jiginen kunsɛmɛ na
Accident cérébro-vasculaire (AVC), m
Aw ye kirinni yɔrɔ lajɛ.
Joli ka taa ni segin
Circulation, f
Joli ka taa ni segin jolisiraw la sɔnkun ka fiyɛli fɛ.
Joli min bɛ sɔrɔ dali fɛ dilan na
Escarre, f
Bana gɛlɛya fɛ, ni banabagatɔ tɛ se ka a yɛrɛ yɛlɛma dilan na, o bɛ joli bila a fari la.
Jolibolisiraba
Aorte, f
Sira nafamaw don, joli bɛ boli minnu fɛ ka bɔ dusukun na ka jɛnsɛn farikolo tɔ la.
Jolida kalagari
Fil de suture résorbable, m
Gaari kɛrɛn­kɛrɛnnen don min bɛ kɛ ka jolidaw kala, kɛrɛn­kɛrɛnnenya na jolida min bɛ sɔrɔ jiginni senfɛ. A gaari in bɛ tunu farisogo la dɔɔni dɔɔni; a ma se i ka gaari bɔ jolida kɛnɛyalen kɔfɛ.
Jolidɛsɛ
Anémie, f
Bana min bɛ joli dɔgɔya ka a ɲɛ yɛlɛma. A taamasiɲɛw de ye: a tigilamɔgɔ bɛ sɛgɛn a yɛrɛma, a farikolo bɛ jɛya, a fanga fana bɛ dɔgɔya. Aw ye sumayabana jolidɛsɛ lajɛ.
Jolidɛsɛ jugumanba
Anémie pernicieuse, f
Jolidɛsɛ bɛ sɔrɔ witamini B12 tanya fɛ farikolo la.Farati b’a la.
Jolidɛsɛ min bɛ sɔrɔ bangabagaw dɔla kelen fɛ
Thalassémie, f
Jolidɛsɛbana suguya dɔ don min bɛ sɔrɔ bangebagaw fɛ jamana damadɔw dɔrɔn de la. Jolidɛsɛ bɛ se ka den sɔrɔ ka a si to san 2 ɲɔgɔn la, a b’a biɲɛ ni a samanɛnɛ bonya.
Jolijɔfura
Ocytocique, m
Olu ye fura farinmanw ye minnu bɛ jolibɔn nɔgɔya. U ka kan ka ta waati min ni jibaatɔ ka joli bɔnta ka ca den bangenen kɔfɛ.
Jolilabana
Septicémie, f
Bana don min bɛ sɔrɔ fɛn wɛrɛ ɲagamani fɛ joli la.
Jolisegindumuniw
Minéral/(aux), m
Jolisegindumuni ye fɛnw ye farikolo mako bɛ fɛn minnu na, i n’a fɔ nɛgɛ, kalisiyɔmu (calcium) ani iyodi (iodé).
Joliseginfura
Acide folique, m
Balo nafama don min bɛ sɔrɔ nakɔfɛn kɛnɛw na.
Jolisɛnsɛnnan
Rate, f
Kɔnɔnafɛn don min bonya bɛ bolokuru bɔ, a bɛ numanyanfan kalakkolo kɔrɔ. A ka baara ye ka joli dilan ani ka a sɛnsɛn.
Jolisira
Artère, f
Joli bɛ boli sira min fɛ ka bɔ dusukun na ka taa farikolo tɔ la. O bɛ dɔn dusukuntantanni fɛ. Jolisira minnu bɛ joli lasegin dusukun na, olu tɛ tantan.
Jolisira
Vaisseau, m
Olu ye siraw ye joli bɛ boli minnu fɛ farikolo la.
Jolisirafunu
Varice(s), f
Jolisira bɛ funu k’a magaya ani k’a jɛngɛjɛngɛ i n’a fɔ sa. A ka ca mɔgɔkɔrɔbaw ni musokɔnɔmaw na ani muso minnu ye den caman sɔrɔ.
Jolisusama
Ventouser
Farafinfurakɛlaw ka jolisusamacogo don. Fari yɔrɔ min bɛ mɔgɔ dimi, o yɔrɔ bɛ ci ka wɛri walima bagan gere bari o yɔrɔ la k’a jolisu sama. Tasuma kun na.

K

K’i da don mɔgɔ wɛrɛ da la ka fiɲɛ kɛ a kɔnɔ
Bouche-à-bouche, m
O ye fɛɛrɛ ye min bɛ mɔgɔ kirinnen dɛmɛ ka ninakili sɔrɔ.
Ka bana yɛlɛma
Transmettre
O ye bana bɔli ye mɔgɔ dɔ la ka yɛlɛma mɔgɔ wɛrɛ fɛ.
Ka bana yɛlɛma mɔgɔ wɛrɛ fɛ
Contaminer
Ka bana yɛlɛma mɔgɔ fɛ magaɲɔgɔnna senfɛ. Bana bɛ se ka sɔrɔ pikiribiɲɛ tobibali fɛ hali ni a yeɲɛna jɛlen don.
Ka bɔ ko kalama
Conscience, f
Aw ye kirinni yɔrɔ lajɛ.
Ka fɛn dɔ kun/ka se fɛn dɔ kɔrɔ
Résistance, f
Ka se k’i yɛrɛ kunmabɔ walima k’i yɛrɛ tanga fɛn ma, min bɛ se ka gɛlɛya walima saya lase i ma. Banakisɛ­fagalan dɔw bɛ dɛsɛ banakisɛ caman na.
Ka fɛn tobi ka banakisɛ faga
Pasteurisation, f
Fɛɛrɛ min b’a to mɔgɔ bɛ nɔnɔ walima fɛn jima wuli ka se degere 60 ma fo sanga 30 walasa k’a banakisɛw faga.
Ka sɔmi ka ko dɔ kɛ teliya la
Réflexe, m
Mɔgɔ bɛ bala ka ko min kɛ ka sɔrɔ a ma a dabɔ a kama.
Kafeminkutu
Cuillère à café, f
A ɲɛ 1 bɛ bɛn mililitiri 5 ma. A ɲɛ 3 bɛ bɛn dumunikɛkutu ɲɛ 1 ma.
Kalali
Suturer
Joli ni farada minnu bɛ kala ni gaari ni miseli ye.
Kaliya
Crampe, f
Fasa bɛ kirin; a bɛ mɔgɔ dimi.
Kaliya
Spasme, m
Mɔgɔ fasa bɛ bala ka ja ka sɔrɔ a se tɛ a la. Nuguw ferekeli bɛ kaliya ni kɔnɔdimi bila mɔgɔ la. Sisanbana bɛ ninakili fereke bila mɔgɔ la. Kanjabana bɛ dakalaka ja ni fasa wɛrɛw jali lase mɔgɔ ma.
Kaliya kuntaalajan
Spastique, adj.
Fiɲɛ bilalen kunsɛmɛ na o bɛ na ni fasaja basigilen ye. O bana bɛ den minnu na, olu senkala bɛ gɔlɔn.
Kaliyakisɛ
Schistosome(s), m
Tumu minnu bɛ don biɲɛ ni farisogo yɔrɔ wɛrɛw la ka bana bila mɔgɔ la. Tɔnɔgɔ dɔw bɛ don joli la ka ɲɛgɛnɛbilenni bila mɔgɔ la.
Kanfileniw
Bronches, f
Fiɲɛ tɛmɛsira don ka taa fogonfogon na. Adamaden bɛ ninakili o fɛ.
Kansɛribana
Cancer, m
Kuru don min bɛ adamaden farikolo la ni a bɛ bonya fo ka se a tigi fagali ma.
Kari
Crachat, m
Kari ni nɛn min bɛ bɔ banabagatɔ fogonfogon na ni a sɔgɔsɔgɔra.
Kari ni nɛn ɲagaminen
Flegme, m
Kari ni nɛn caman bɛ bɔ fogonfogon na ni mɔgɔ sɔgɔsɔgɔra.
Karilabɔfura
Expectorant, m
Fura min bɛ sɔgɔsɔgɔbagatɔ dɛmɛ ka kari walima falaka labɔ a ninakilisiraw fɛ (fogonfogon ni fiɲɛ tɛmɛsiraw); sɔgɔsɔgɔ nɔgɔya fura don.
Karili
Fracture, f
Kolo karilen.
Kɔbɔ
Hémorroïde, f
Aw ye Koko yɔrɔ lajɛ.
Kɔlɛ
Fente palatine, f
Bec-de-lièvre, m
Dawolo cilen fila ye. Den min wolola ni nin bana in ye, i b’a sɔrɔ a nagalo cilen don fila ye.
Kɔnɔ jilama
Foetus, m
Fœtus, m
Aw ye Kɔnɔ jilama yɔrɔ lajɛ.
Kɔnɔ jilama
Foetus, m
Fœtus, m
Den mɔtɔ ba dɛbɛ la.
Kɔnɔbara
Abdomen, m
Furu ni biɲɛ ani nuguw bɛ farikolo yɔrɔ min na. Kɔnɔfuru
Kɔnɔboli
Diarrhée, f
Bojikɛ ka caya.
Kɔnɔdimi
Colique, f
Dimi don min bɛ sɔrɔ nugu ka samasamani walima kaliya fɛ
Kɔnɔja
Constipation, f
Banakɔtaa jalen min bɔli ka gɛlɛn.
Kɔnɔjitɔ
Embryon, m
Den mɔtɔla ba dɛbɛ la, waati min a ka dɔgɔn kojugu.
Kɔnɔmagayafura
Laxatif, m
Fura min bɛ ta walasa ka kɔnɔ magaya walima ka kɔnɔ boli.
Kɔnɔmaya
Grossesse, f
Waati min (kalo 9) kɔnɔ den bɛ to ba dɛbɛ la.
Kɔnɔmaya taamasiɲɛ
Masque de grossesse,
Ni muso kɔnɔma ɲɛda, n’a sin walima a barakɔrɔla bɛ fin, o tɛ basi ye.
Kɔnɔnabana
Syndrome abdominal aigu, m
Kɔnɔnabana balalen don min tɛ ɲɛ opereli kɔ tuma dɔw la. Kɔnɔdimi gɛlɛn ni fɔɔnɔ k’a sɔrɔ kɔnɔboli tɛ a senkɔrɔ, o bɛ se ka kɔnɔnabana juguman kofɔ.
Kɔnɔnafɛn(w)
Ventre, m
Intestin(s), m
Nuguw.
Kɔnɔnajoli
Ulcère, m
Joli min bɛ golo la, ɲɛ kan, furu walima nugu la.
Kɔnɔɲama
Convulsion, f
Balakakirin. Mɔgɔ fari bɛɛ walima fari fan dɔ ka bala ka kirin, I n’a fɔ a bɛ kɛ cogomin na kirikirimasiɲɛ walima kanjabana na.
Kɔnɔnatumu
Ascaris, m
Ver rond, m
Tumu jamajan minnu bɛ kɛ mɔgɔ nugu la n’u bɛ mɔgɔ tɔɔrɔ, k’i ka dumuni yɛlɛmani gɛlɛya, k’i fanga dɔgɔya wa tuma dɔw la fana a bɛ nugu geren.
Kɔnɔnatumu
Giardia, m
Banakisɛ don min tɛ se ka ye ɲɛ na. A bɛ don nugu la ka banakɔtaa ɲɛ yɛlɛma ka kɛ nɛrɛmuguman ye.
Kɔnɔnatumuw
Parasite intestinal, m
Tumuw walima fɛnɲɛnamani minnu bɛ don mɔgɔ nuguw la ka bana bila a la.
Kɔnɔnugutigɛ
Péritonite, f
O ye dimi gɛlɛn ye min bɛ nugu foroko la. Kɔnɔbara bɛ minɛ ka ja, a bɛ mɔgɔ dimi, kɛrɛn­kɛrɛnnenya la ni a tigi ye a da k’a senw sɛɛnɛ.
Kɔnɔtiɲɛ
Fausse couche, f
Avortement spontané, m
Den fatuli sani a ka se bange ma, tuma dɔw la a bɛ basibɔn caman ni jolikuru bɔ bila muso la.
Kɔnɔtiɲɛ balalen
Avortement spontané, m
Aw ye kɔnɔtiɲɛ lajɛ.
Kɔngɔbana
Marasme, m
Malnutrition sec
Lahalaya min b’a jira ko mɔgɔ tɛ dumuni caman sɔrɔ k’a dun. Kɔngɔ. O tigi bɛ fasa wa a fanga bɛ dɔgɔya, waati dɔw, a kɔnɔ bɛ bonya.
Kɔnpɛrɛsi
Compresse, f
Finikunkurun don min bɛ kuru ka da fari fan dɔ la. A bɛ se ka su jikalan walima jisuma na.
Kɛnɛya­baarakɛla
Agent de santé, m
Mɔgɔ min bɛ a ka sigida­mɔgɔw dɛmɛ ka waleyaw kɛ, waleya minnu b’a to kɛnɛya bɛ sabati sigida la.
Kɛnɛyaji
Boisson réhydratant, m
Ji don min bɛ farikolo farilajidɛsɛ kɛlɛ. A bɛ se ka dilan ni jikalan, kɔkɔ, sukaro ani sumanmuguw ye.
Kilogaramu
Kilogramme (kg), m
Garamu 1000. Kilogaramu 1 ka ca ni livre 2 ye dɔɔni.
Kirinni
Accident vasculaire cérébral (apoplexie, accident cérébro-vasculaire, f), m
Kirinni ka a sababu kɛ basi walima jolikuru jiginni ye kunsɛmɛ na. A sababu fana bɛ se ka kɛ funteni ye.
Kirinni
Coma, m
A tigilamɔgɔ tɛ bɔ fosi kalama, a bɛ sɔrɔ: bana, joginda walima bagamafɛn dɔ fɛ. Tuma dɔw la a bɛ laban saya ma.
Kirinni
Perte de conscience, f
Inconscience, f
Bana, walima tɔɔrɔko min bɛ mɔgɔ lasunɔgɔ ni i tɛ bɔ i yɛrɛ kalama.
Kisɛ
Grain (gr.), m
Girinya jateminɛnan don min bɛ misali ta alikamakisɛ kan. Kisɛ 1 girinya ye miligaramu 65 ye.
Ko balalen
Urgence, f
Bana balalen walima joginda mako ka kan ka don min na joona joona.
Kokɔnnen
Tabou, m
Jɛ tɛ kɛ ni fɛn min ye k’a sababu kɛ laada ye.
Koko
Hémorroïdes, f
Pieu(x), f
Bɔlɔ don min bɛ falen banakɔtaayɔrɔ la walima a kɔnɔna na ni dimi bɛ a la. O yɔrɔw bɛ funu tuma caman.
Kolɛ
Bec de lièvre, m
Ci bɛ dawolo sanfɛla la min bɛ taa nu na (i n’a fɔ sonsanni). Den dɔw bɛ wolo ni kolɛ ye.
Kolotugudafasa
Tendon, m
Fasajuru gɛlɛn dɔw don minnu bɛ sogobu ni kolow tugu ɲɔgɔn na (u ni fasajuru tɔw tɛ kelen ye, fasa minnu bɛ kolow dama tugu ɲɔgɔn na).
Komokililaɛrɛni
Calcul rénal, m
Olu ye kuruw ye minnu bɛ falen komokili kɔnɔ ka jigin ɲɛgɛnɛ kɛyɔrɔ fɛ. U bɛ se ka tɔɔrɔ, kɔdimi, kɛrɛdimi, ɲɛgɛnɛ kɛyɔrɔdimi walima barakɔrɔdimi bila mɔgɔ la. Ni u bɛ ɲɛgɛnɛbara kɔnɔ u bɛ se ka ɲɛgɛnɛ kɛyɔrɔ da tugu (geren) ani ka ɲɛgɛnɛkɛ gɛlɛya walima ka a bali.
Komokiliw
Rein, m
U bɛ i n’a fɔ shɔkisɛ kunbaba mɔgɔ bara kɔrɔ min bɛ nɔgɔ sɛnsɛn ka bɔ joli la, o jinɔgɔ de bɛ kɛ ɲɛgɛnɛ ye.
Kunankunan
Vésicule biliaire, f
Jibarani don min nɔrɔlen bɛ biɲɛ na. Fiye bɛ kunankunanji mara, o ji de bɛ dumuni tulumaw yɛlɛmani nɔgɔya.
Kunbabin
Migraine, f
Kunbabin ye kunkolo fankelendimi ye min bɛ mɔgɔ bila fɔɔnɔ na waatidɔw.
Kunbabin
Sinusite, f
Mɔgɔ ɲɛdakolo woma minnu bɛ taa nun kɔnɔ. O bana dimi bɛ kɛ ɲɛ sanfɛla ni a dugumana na.
Kunfɛkuma
Délire, m
Hakiliɲagami min bɛ mɔgɔ bila kokuntan kɛ ni kumakuntan fɔ la. Farigan jugumanba walima bana juguman dɔ bɛ se k’a bila mɔgɔ la.
Kungololakaba
Pellicule(s), f
Fara jɛman walima bugun don min bɛ kɛ kunsigi kɔrɔ.
Kunnafoni ɲinini bana kan
Dossier, m
Antécédents médicaux, m
Kunnafoni minnu bɛ se ka sɔrɔ ɲininkaliw senfɛ mɔgɔ ka bana ko la: a daminɛna cogodi? A nɔgɔyara walima a juguyara waati jumɛn? Mun fisayara a ma? Yala a bana bɛ mɔgɔ wɛrɛ la du kɔnɔ walima dugu kɔnɔ wa?
Kuru gasan
Tumeur, f
Kuru don dimi tɛ min na. A dɔw bɛ sɔrɔ kansɛribana fɛ.
Kurukuru
Acné, f
Bouton(s), m
Gololabana don, min bɛ nɔ bila ɲɛda, disi walima kɔ la. A bɛ nɛn ta, tuma dɔw la a yɔrɔw bɛ fin. A bana ka teli ka denmisɛnna mɔgɔw de minɛ (balikuw).
Kurukuru
Bouton, m
Aw ye Kurukuru yɔrɔ lajɛ.
Kurukuru/kisɛkisɛ
Follicule, m
Kurukurumisɛnniw.

L

Laada
Tradition, f
Taabolow, walima danayaw minnu bɛ sɔrɔw ɲɛfɔli fɛ ani misaliw.
Laada(koli) waati
Règle(s), f
Menstruation, f
Muso ka kalolabɔ waati.
Ladegebaga ka tɔgɔ
Nom générique, m
Kalanbagabaw ka tɔgɔ dalen fura la min ni izini tigiw ta tɛ kelen ye.
Lafɔɔnɔfura
Émétique, m
Fura walima fɛn minta min bɛ mɔgɔ bila ka fɔɔnɔ. Fura min bɛ ta ni dabali (pɔsɔnni) sera mɔgɔ kɔnɔ.
Lagalagatɔ
Hypothyroïdisme, m
Lahalaya don den bɛ wolo ni min ye i n’a fɔ hakilidɛsɛ ani tulogerenya tuma dɔw la. A sababu bɛ bɔ kɔkɔwasa ntanya na ba ka dumuniw la.
Lagalagatɔya
Retard, m
Bana don min bɛ mɔgɔ ka faamuyali ni a yɛlɛmabolo sumaya.
Litiri
Litre (L), f
Litiri ye sumannikɛminɛn ye. Misali la litiri kelen ji bɛ bɛn kilogaramu kelen ma.
Logologo
Inflammation, f
A yɔrɔ bɛ bilen, a bɛ mɔgɔ dimi, tuma dɔw la, a sababu ye bana dɔ ye.
Lojura
Mongolisme, m
Syndrome de Down, m
O ye hakililabana ye denmisɛnni bɛ bange ni min ye nalonya, a ɲɛ bɛ taa kalamɛnɛ fɛ, a fankelen bɛ sa ani k’a bolokɔniw misɛnya ka u surunya.
Loko
Plantain, m
Namasa suguya dɔ don min bu n’a fu ka ca. Waatidɔw mɔgɔw b’a tobi walima k’a geren dun.

M

Magaɲɔgɔnna
Contacte, m
Magaɲɔgɔnna. Banabagatɔ bɛ se ka yɛlɛmabana jɛnsɛn ni a ni mɔgɔ wɛrɛw magara ɲɔgɔn na walima ka gɛrɛ ɲɔgɔn na.
Mɔgɔ dogoyɔrɔw
Organes génitales, m
Bange sababu bɛ bɔ yɔrɔ minnu na, kɛrɛn­kɛrɛnnenya na cɛya ni musoya.
Mikɔrɔsikɔpu
Microscope, m
Ale ye baarakɛminɛn ye min bɛ fɛn fitiniw bonya mɔgɔ ɲɛ kɔrɔ.
Miligaramu
Milligramme (mg), m
Miligaramu wa kelen ye garamu kelen ye.
Mililitiri
Millilitre (ml), m
Ale wa kelen bɛ bɛn litiri kelen ma.
Minfɛn sukaromaw
Boissons sucrées, m
Minfɛnw sukaromaw don, gazi bɛ minnu na i n’a fɔ coca-cola.
Mugu
Entorse (tension, f), f
Kolotugunda fasabaw ni senkɔfɛ fasaba, birintili, u bɔli ɲɔgɔn na walima u farali olu bɛ bana in bila mɔgɔ la. Kolotugunda mugu ka jugu ni farikolo yɔrɔ tɔw muguli ye.
Mugu
Luxation, f
Déboîtement, m
Kolotuguda kolow bɔli ɲɔgɔn kan.
Muluku
Paralysie, f
Ni mɔgɔ tɛ se ka i fari yɔrɔ dɔ walima a yɔrɔsi lamaga.
Mura
Rhinite, f
Mura min bɛ sɔrɔ binjalan gɔngɔn fɛ ni a bɛ mɔgɔ nunkɔnɔna dimi.
Murasɔgɔsɔgɔ
Grippe, f
Mura jugumanba, tuma dɔw la, farigan, kolotugundadimi ni kɔnɔboli bɛ kɛ a senkɔrɔ.
Musoya
Vagin, m
O ye sira ye min bɛ daminɛ muso ɲɛfɛla la ka taa fo a wolonugu la.
Musoya la
Vaginal
Walima fɛn minnu bɛ muso dogoyɔrɔ kofɔ.
Musoya saniyali
Douche, f
A bɛ kɛ ni ji seriserili ye ɲɛfɛla la k’a ko.

N

Nagalo
Palais, m
Da kɔnɔna sanfɛ la.
Namantɔrɔkɔ
Bec de lièvre, m
Ci bɛ dawolo sanfɛla la min bɛ taa nu na (i n’a fɔ sonsanni). Den dɔw bɛ wolo ni kolɛ ye.
Namantɔrɔkɔ
Fente palatine, f
Bec-de-lièvre, m
Dawolo cilen fila ye. Den min wolola ni nin bana in ye, i b’a sɔrɔ a nagalo cilen don fila ye.
Nɛn
Abcès, f
Nɛn sigilen banakisɛ fɛ. Misali la sumuni.
Nɛn
Crachat, m
Kari ni nɛn min bɛ bɔ banabagatɔ fogonfogon na ni a sɔgɔsɔgɔra.
Nɛnjuru
Lingual, adj
Nɛn walima min bɛ nɛn kofɔ.
Nimafɛnw
Organisme, m
Fɛn minnu bɛ balo la (baganw walima jiriw).
Ninakili
Respiration, f
Mɔgɔ bɛ fiɲɛ sama fogonfogon, ninakilisiraw ani farikolo ninakilisira wɛrɛw fɛ.
Ninakili ko hakɛ
Fréquence respiratoire, f
Mɔgɔ bɛ ninakili ko hakɛ min kɛ miniti kelen kɔnɔ.
Ninakiliteliya
Hyperventilation, f
Ninakiliteliya min sababu bɛ bɔ siran walima degun na.
Nɔ/nɔgɔ
Point noir, m
Nɔgɔ bɛ nɔ fitini min bila farikansi bɔda la, ɲɛda, disi walima kɔ la.
Npɛrɛn
Acarien rouge, m
Fɛnɲɛnama misɛnni min b’a kun don golo kɔrɔ ka joli sama.
Npɛrɛn
Tique, f
Fɛnɲɛnamani don min bɛ a da ge golo kɔrɔ ka a joli sama.
Nsɔnkunan
Brûlures d’estomac, f
Dusukun bɛ mɔgɔ jeni.
Nugu foroko
Péritoine, m
Nuguw bɛ kɛ falaka min kɔnɔ.
Nugu gerenni
Encombrement, m
Lahalaya min b’a to nugu bɛ geren. Nugu gerennen ka kan ka furakɛ joona joona.
Nugubakun
Annexe, f
Forokoni don, min bɛ bolokɔni hakɛ la, a nɔrɔlen don nuguba la.
Nugubakun
Rectum, m
Nugu labanyɔrɔ don ka bɛn banakɔtaa bɔyɔrɔ ma.
Nugubɔda (kɔfɛla)
Anus, m
Nugubɔda don, a bɛ mɔgɔsigilan fila ni ɲɔgɔn cɛ.
Nuguw
Intestin, m
Nuguw walima dumuni bɛ tɛmɛ sira min fɛ kɔnɔbara la.
Nuguw ferekelen ɲɔgɔn na
Intussusception, f
Nuguw bɛ meleke ɲɔgɔn na, a ka ca a la o ye faratiba ye barisa a bɛ nugu ka baara bali.
Nunkɔnɔna
Nasal, adj
Nun walima min bɛ nun kofɔ
Nuwo dayɛlɛlan
Décongestionnant, adj
Fura don min bɛ nu gerennen dayɛlɛ walima k’a funu jigin.

Ɲ

Ɲɛ fin
Pupille, f
Finman yɔrɔ min bɛ ɲɛkisɛ cɛmancɛ la. A bɛ dɔgɔya yeelen na, a bɛ bonya dimi la.
Ɲɛ yɔrɔ min bɛ yeli kɛ
Cornée, f
Ɲɛkisɛ jɛman yɔrɔ walima fɔlɔnwo min bɛka ɲɛfin datugun.
Ɲɛdimi
Ophtalmique, adj
Min bɛ ɲɛ kofɔ.
Ɲɛfin
Iris, m
Ɲɛkisɛ finmanyɔrɔ min bɛ ɲɛmɔgɔni lamini.
Ɲɛgɛn
Latrine, f
Toilette, f
Ɲɛgɛn ye suturayɔrɔ ye, dingɛ walima wuluwulu bɛ sen min kɔnɔ ka kɛ kabinɛ ye.
Ɲɛgɛnɛ tɛmɛsira
Glande de la prostate, f
Fasa gɛlɛn don min bɛ cɛ ɲɛgɛnɛbara da la. Tuma dɔw la cɛkɔrɔbaw ta bɛ magaya ka gɛlɛya don ɲɛgɛnɛkɛ la.
Ɲɛgolo kɔnɔna
Conjonctive, f
Golo fɛgɛmani min bɛ ɲɛjɛman ni ɲɛgolo kɔnɔna lakana.
Ɲɛjalandimi
Pannus, m
Jolikurumisɛnni bɛ bɔ mɔgɔ ɲɛ kɛrɛ la, i n’a fɔ ɲɛjalandimi
Ɲɛjalandimi
Xerophthalmie, f
Mɔgɔ ɲɛ bɛ ja ani k’i dimi k’a sababu kɛ witamini A Tanya ye farikolo la.
Ɲɛjo
Insomnie, f
Lahalaya min bɛ mɔgɔ bali ka sunɔgɔ hali ni sunɔgɔ b’a la.
Ɲɛnamini
Éclampsie, f
Ɲɛnamini balalen, kɛrɛn­kɛrɛnnenya la kɔnɔmaya walima tin waati. A farati ka bon ba ni den bɛɛ ma.
Ɲɛnamini
Pré-éclampsie, f
Kɔnɔmaya waati gɛlɛn, min se ka na ni kirinni ye.
Ɲɛnasumuni
Orgelet, m
Kurubileman min bɛ bɔ ɲɛ sanfɛgolo kɛrɛfɛ; o bɛ sɔrɔ nɔgɔ fɛ.

Ŋ

Ŋuna
Fontanelle, f
Partie molle, f
Yɔrɔnin min magaman don denyɛrɛni kungolo la.
Ŋunaŋuna
Bile, f
Biɲɛ bɛ ji kunaman ɲugujiman min dilan ka a mara fiye kɔnɔ, ale de bɛ tulumafɛnw yɛlɛmani nɔgɔya furu fɛ.

Ɔ

Ɔnsu
Once, f
O ye sumannikɛminɛn ye min kelen bɛ garamu 28 bɔ. Ɔnsu 16 bɛ sɔrɔ livre kelen na.

P

Pɔsɔnima
Toxique
Pɔsɔnni bɛ fɛn o fɛn na.
Pɔsɔnimafɛnw kɛlɛ fura
Antitoxine, f
Fura min bɛ pɔsɔnimafɛnw kɛlɛ. Tuma dɔw la a bɛ dilan ni so joli ye.
Pikiri
Parentérale
Fura minnu tɛ dun nka u bɛ kɛ jolisira fɛ.
Pikiri min bɛ kɛ sogobu la
Injection intramusculaire (IM), f
Pikiri don min bɛ kɛ sogobu la, a ka ca a la, a bɛ kɛ bolo la walima bobara la. A ni jolisira pikiri (IV) tɛ kelen ye.
Pikirimugu
Lyophilisé, adj.
Fura mugu; o ye fɛɛrɛ ye pikiri bɛ se ka mara cogo min na ka ɲɛ hali ni a ma mara sumaya la.
Pilatiri
Plâtre, m
Finimugu kologɛlɛn ni pilatiri min bɛ kɛ ka kolo karilen minɛ k’a sigi yɔrɔkelen fo ka se a kɛnɛyali ma.

S

Sɔgɔsɔgɔfura
Anti-tussif
Fura min bɛ ta walasa ka dimi kunbɛn walima ka a segin kɔ, i n’a fɔ fura min bɛ sɔgɔsɔgɔ ban.
Samanɛnɛ
Pancréas, m
Kɔnɔnafɛn min bɛ furu kɔrɔ a numan yanfan fɛ. A bɛ sukaro bɛrɛbɛn joli la
Saniya
Assainissement, m
O ye bɛɛ jɛ saniya waleyaw ye minnu bɛ kɛ ka banaw kunbɛn, ka saniya don ba la ani ka foroba yɔrɔw saniyalen to.
Saniya
Hygiène, f
Yɛrɛ saniya baaraw minnu bɛ a to kɛnɛya ka sabati.
Santigaradi
Celsius (°C), m
Minɛn min bɛ kɛ ka mɔgɔ farikolo kalaya ni a sumaya jateminɛ. Mɔgɔ kɛnɛman farikolo funteni hakɛ ɲuman ye degere 37 ye. Ji bɛ kɛ gilasi ye n’a bɛ degere 0 la, a bɛ wuli n’a bɛ degere 100 la.
Sayi
Jaunisse, f
Ɲɛw ni fari ɲɛ bɛ yɛlɛma ka kɛ nɛrɛ ye. O ye biɲɛ, ŋunaŋuna, samanɛnɛ, walima jolilabana dɔ taamasiɲɛ ye.
Sɔgɔmadafɛbana
Nausées matinales, f
Kɔnɔmaya kalo fɔlɔw kɔnɔ, dusuɲugun ni fɔɔnɔ bɛ kɛ muso kɔnɔma na kɛrɛn­kɛrɛnnenya la sɔgɔmada fɛ.
Sɔgɔsɔgɔninjɛ
Consommation, f
Sɔgɔsɔgɔninjɛ tɔgɔ kɔrɔ don.
Sɛgɛn kojugu
Épuisement, m
Farikolo sɛgɛn kojugu.
Sɛgɛsɛgɛli
Évaluation, f
Sira min b’ a to fɛn dɔ ɲɛ ni a ɲɛbaliya bɛ se ka dɔn, walima k’a dɔn min sera ka kɛ. O bɛ kɛ ni kow ni lahalayaw sangali ye ɲɔgɔn ma sani baara dɔ ka sigi sen kan walima sani a ka ban.
Sɛnɛfɛnw falenfalenni
Rotation de cultures, f
O ye ka sɛnɛfɛnw bɔ ɲɔgɔn kɔrɔ sɛnɛyɔrɔ kelen na walasa dugukolo fanga kana ban ka taa a fɛ san o san.
Sigida­mɔgɔw
Communauté, f
Dugu walima sigida kelen mɔgɔw minnu ka taabolo, u ka sɔrɔw ni u ka gɛlɛyaw ye kelen ye.
Sigilan/bobara
Fesse(s), f
Adamaden sigilan.
Sindimi
L’abcès du sein, m
A ye sindimi yɔrɔ lajɛ.
Sindimi
Mammite, f
Abcès du sein, f
A ka ca a la muso sin b’a dimi jibaatɔya dɔgɔkun fɔlɔ walima a kalo fɔlɔ la, o bɛ se ka kɛ sababu ye ka sin fan dɔ kalaya, k’a bilen, ani k’a funu.
Sinjifɔlɔ
Colostrum, m
Ji fɔlɔ min bɛ bɔ sin na jiginni kɔfɛ. A ɲɛ bɛ i n’a fɔ ji salasala nka witamini bɛ a la kosɛbɛ, wa a bɛ den tanga banaw ma.
Siran
Peur, f
Siran kojugu, jatigɛ kojugu.
Sogosu ɲɛ kan
Ptérygion, m
Ale bɛ bonya ɲɛ kɛrɛ la dɔɔni dɔɔni ka taa ɲɛmɔgɔni kan.
Subagaya
Envoûtement, m
Kɛwale minnu bɛ jɛnsɛn ka mɔgɔ hakilila yɛlɛma subagaw ni dabali fɛ. Mɔgɔ dɔw dalen don a la ko u ka bana ye subaga nɔ ye walima ko subaga ye a ɲɛjugu jɔ u la.
Sugunɛ
Urine, f
Farilajidɛsɛ bɛ yɛlɛma ka kɛ sugunɛ ye.
Sugunɛ bɛ tɛmɛ kɔnɔnafɛn minnu fɛ
Infection des voies urinaires, f
Kɔnɔnafɛnw don minnu bɛ baara kɛ ɲɔgɔn fɛ walasa ka sugunɛ labɔ i n’a fɔ komokili ni sugunɛbarani ani sugunɛ tɛmɛsira.
Sugunɛsamaminɛn
Cathéter, m
Minɛn min bɛ kɛ ka sugunɛ sama ka bɔ sugunɛbara la.
Sugunɛsira
Urètre, m
Sugunɛ tɛmɛsira don ka bɔ sugunɛbara la ka taa a bila a bɔyɔrɔ la.
Sukaro
Glucose, m
Sukaro don min yɛlɛma ka di farikolo la. A bɛ sɔrɔ jiridenw ni di la, wa fana a muguma jɛman bɛ sɔrɔ min bɛ kɛ kɛnɛyajiw la.
Sukaro
Saccharose, m
Sukaro min bɛ sɔrɔ timikalaw walima beterawu la. Sukaro gansan yɛlɛmani farikolo la ka nɔgɔn ka tɛmɛ sukaro kofɔlen in kan.
Sukarodunbanapikiri
Insuline, f
Ji min bɛ bɔ samanɛnɛ na walasa ka sukaro hakɛ bɛn joli la. Sukarodunbana bɛ mɔgɔ minnu na, olu mako bɛ sukarodunbanapikiri la tuma dɔw.
Sukaromafɛnw
Glucide(s), m
Dumuni timimanw ni sukaro. Dumuni minnu bɛ fanga di farikolo ma.
Sumu
Carie, f
Wo min b’a to banakisɛw bɛ don ɲi na k’a tiɲɛ.
Sumuni
Ulcère, m
Funu, golokɔrɔkuru don min bɛ mɔgɔ dimi ka sɔrɔ ka nɛn ta. Nɛn suguya dɔ don.
Sunɔgɔbaliya
Insomnie, f
Lahalaya min bɛ mɔgɔ bali ka sunɔgɔ hali ni sunɔgɔ b’a la.
Sunɔgɔfura
Sédatif, m
Fura don min bɛ mɔgɔ lasunɔgɔ walima ka sunɔgɔ bila i la.
Suranfiye
Kératomalacie, f
Dibi bɛ don mɔgɔ ɲɛ kɔrɔ min bɛ laban ni fiyen ye. A bɛ sɔrɔ witamini A dɛsɛ fɛ.

T

Taamasiɲɛw
Signe, f
Dɔgɔtɔrɔ bɛ fɛn walima lahalaya minnu ɲini banabagatɔ la walasa ka a ka bana sidɔn. Nin gafe in kɔnɔ, mɔgɔw ka gɛlɛyaw ni tɔɔrɔw ni bana taamasiɲɛw bɛɛ bɛɛ bɛ sɔrɔyɔrɔ kelen.
Tangalan
Prophylactique, f
Tangali fɛɛrɛw don, nka fugulan nafama fana ye tangalan dɔ ye.
Tangali dumuni
Aliment protecteur, m
Olu ye dumuniw ye witaminiw ni joliseginfura bɛ minnu na. Olu dunni de bɛ a to farikolo ka kɛnɛya ka sabati ani ka a dɛmɛ a ka se ka bana kun walima ka a kɛlɛ.
Tansiyɔn
Tension artérielle, f
Joli fanga bonyali jolisiraw ma. A dɔgɔya ni a caya bɛ bɔ mɔgɔ si hakɛ ni a ka kɛnɛya hakɛ de la.
Tansiyɔnbana
Hypertension, f
Jolicayabana
Tɔgɔtɔgɔnin
Dysenterie, f
Boji ni jisalasala walima basi ɲagaminen don. Banamisɛnni bɛ a bila mɔgɔ la.
Tɔnɔgɔ
Schistosome(s), m
Tumu minnu bɛ don biɲɛ ni farisogo yɔrɔ wɛrɛw la ka bana bila mɔgɔ la. Tɔnɔgɔ dɔw bɛ don joli la ka ɲɛgɛnɛbilenni bila mɔgɔ la.
Tɛrimomɛtiri
Thermomètre, m
O ye baarakɛminɛn ye min bɛ kɛ ka mɔgɔ farilafunteni hakɛ suman.
Tin
Travail, m
Kɔnɔ samasamani ni dimi (tin) b’a jira ko den bɛna bange sɔɔni.
Tindimi
Contraction, f
Fasaw jali walima u surunyali. Wolonugu ka samasamaniba ka muso to tin na bɛ den bɔli nɔgɔya.
Tiɲɛn
Héréditaire
Den bɛ min sɔrɔ a bangebagaw fɛ.
Tonso
Placenta, m
Den dayɔrɔ don kɔnɔbara la. Tonso bɛ bɔ den bangennen kɔfɛ ni 15 ye ka se lɛri tilancɛ ma.
Tonso banamini den ɲɛ
Placenta praevia, m
Nin lahalaya in bɛ tonso surunya den bɔda la ani k’a datugu. O bɛ se ka kɛ sababu ye ka basi bɔnta caya. Ni basi bɛ bɔ muso la a kɔnɔ janfalen o bɛ se ka kɛ tonso banamini den bɔda ɲɛ taamasiɲɛ ye wa a ka kan ka taa dɔgɔtɔrɔso la o yɔrɔ bɛɛ la.
Tulo
Otique
Fɛn minnu bɛ tulo kofɔ.
Tumu
Larve, f (larves, f)
Tumu min bɛ bɔ fɛnɲanamani caman fan kɔnɔ. U bɛ yɛlɛma ka kɛ fɛn wɛrɛ ye ni u kɔkɔra.
Tumu(w)
Amibe(s), f
Tumumisɛnni minnu bɛ kɛ ji walima nugu la, u tɛ se ka ye ni mikɔrɔsikɔpu (microscope) kunsɛmɛnajolisiraci. U bɛ se ka kɔnɔboli ni tɔgɔtɔgɔnin bila mɔgɔ la ani ka nɛn sigi biɲɛ na.
Tununi ji la
Noyade, f
Ni mɔgɔ tununa ji la, a tigi tɛ ninakili.

W

Waati dafa
Date d’expiration, f
Fura fanga walima a ɲɛci ban don sɛbɛnnen don a foroko kan. Ni o waati sera, aw ye u fili.
Walani
Plâtre, m
Finimugu kologɛlɛn ni pilatiri min bɛ kɛ ka kolo karilen minɛ k’a sigi yɔrɔkelen fo ka se a kɛnɛyali ma.
Witamini
Vitamine, f
Farikolo tangali dumuniw don minnu b’a dɛmɛ ka to kɛnɛya la.
Wolonugu
Utérus, m
O ye den dayɔrɔ (mɔyɔrɔ) ye muso kɔnɔbara la. Denso.
Worofurancɛ
Aine, f
Worow bɛ ɲɔgɔn bɛn yɔrɔ min na. Mɔgɔ dogoyɔrɔ.
Worokɔrɔbɔsi
Érythème fessier, m
Ni den ye ɲɛgɛnɛ kɛ a ka kusi la walima a dayɔrɔ la, a worokɔrɔla bɛ bilen, a b’a jenijeni.

Y

Yɔrɔjanfɛyeli
Hypermétropie, f
Ka se ka yɔrɔjan fɛnw ye ka ɲɛ ka tɛmɛ yɔrɔsurun fɛnw kan.
Yɛlɛmabana
Maladie contagieuse, f
Bana min yɛlɛma ka di mɔgɔ wɛrɛ fɛ.
Yɛlɛmabana
Maladie infectieuse, f
Bana min jɛnsɛn ka teli (a yɛlɛma ka di mɔgɔ wɛrɛ fɛ).
Yiriyiri
Mucus, m
Ale ye ji ye min namayalen don wa a bɛ mɔgɔ nun, a ŋɔnnɔ, a furu, a nugu, ani musoya ɲigin ani k’u tanga.

Z

Zanfala
Urticaire, f
Nɔw don minnu bɛ bɔ adamaden fari la. U bɛ mɔgɔ ŋɛɲɛ. U bɛ se ka tunu walima u bɛ se ka taa bɔ fari fan wɛrɛ fɛ. Faritɛnɛ dɔ don.

📖 Gafe kɔnɔkow
← Segin kɔfɛ |