Sigida kɔnɔkow
Walasa ka banaw, walima kɛnɛya kunkankow yɔrɔ dɔn, aw bɛ Gafe Kɔnɔkow lajɛ. Aw bɛ fɛn min ɲini, ni aw ye o ye, aw bɛ taa sɛbɛn ɲɛ la, a bɛ sɔrɔyɔrɔ min na.
Aw bɛ daɲɛ ɲini Kumadenw kɔrɔ la. Daɲɛ minnu ɲɛfɔlen bɛ, olu sɛbɛnni jɛgɛnnen don (en italique) u sɛbɛn ko fɔlɔ sigida kɔnɔ.
Walasa aw ka kunnafoniw sɔrɔ furaw tacogo, u tata hakɛ, u faratiw ni yɛrɛtangacogow kan, aw bɛ Sigida 25 lajɛ. Furaw tɔgɔ ani u sɔrɔyɔrɔ bɛ Sigida 25 daminɛ na, sɛbɛn ɲɛ Furaw tɔgɔ.
Sigida 11 bɛ kuma balocogo ɲuman kan, Sigida 12 bɛ kuma banaw kunbɛncogo kan, aw bɛ olu kalan ka ɲɛ ani ka aw janto bilasiralikanw ni yɛrɛtangacogow la.
Aw ni aw sigiɲɔgɔnw bɛ ɲɔgɔnye dɔ kɛ ka gafe in kalan ka hakili jakabɔ kɛ aw ka yɔrɔ kɛnɛya kow kan. Walima, aw bɛ a ɲini lakɔli karamɔgɔ dɔ fɛ a ka denmisɛnw ni balikuw lakalan gafe in kɔnɔ kumaw kan. Aw bɛ hakilina caman sɔrɔ sɛbɛn ɲɛ sikɔlɔma yɔrɔ la, ladilikanw ka ɲɛsin dugu kɛnɛyabaarakɛlaw ma, gafe in daminɛ na.
Nin gafe in bɛ kunnafoni caman di ka tɛmɛ gafe kan, min bɛ kuma furakɛli kun fɔlɔ kan. A bɛ kuma bana caman kan minnu bɛ dankari adamadenw ka kɛnɛya la, ka a ta kɔnɔboli la fo ka se sɔgɔsɔgɔninjɛ ninnu ma, ka a ta farafinfura juguman ni a ɲuman ma fo ka se ladilikanw ma tubabufuraw tali la. Ladilikan ɲuman kɛrɛnkɛrɛnnenw dilen don saniya ni dumuni nafama dunni ni boloci kan. Nin gafe in bɛ kuma bange ni bangekɔlɔsi fɛɛrɛw fana kan. Gafe bɛ fɔlɔ ka a kalanbagaw dɛmɛ u ka se ka u ka laɲiniw sɔrɔ u yɛrɛ ye, ka tila ka kɛ sababu ye u ka se ka a dɔn bana minnu ka kan ka jira dɔgɔtɔrɔba dɔ la.
Segin kɛlen kɔ gafe in kan, kunnafoni kuraw dilen don bana dɔw kan i n’a fɔ sumaya, sɔgɔsɔgɔninjɛ, kafoɲɔgɔnyabanaw, dɔrɔguta, sidabanakisɛ ni sidabana ka fara a furaw kan ani hakilina caman wɛrɛw.
Dugumisɛnni minnu yɔrɔ ka jan kɛnɛyasow la. Banaw kunbɛncogo, u sidɔnni, ani u furakɛcogo ɲɛfɔlen don jaw ni kumakan jɛlenw na.
Butigitigiw walima furafeerelaw, minnu bɛ furaw ni kɛnɛya baarakɛminɛnw feere dugumisɛnw kɔnɔ. Fura minnu ka kan ka bana minnu furakɛ, o ɲɛfɔlen don gafe in kɔnɔ, farati bɛ fura minnu tali la walima nafa tɛ minnu yɛrɛ la, olu bɛɛ ɲɛfɔlen don fana gafe in kɔnɔ. Furaw tali farati ni yɛrɛtangacogow ɲɛfɔlen don ka a walawala. Ladilikan kɛrɛnkɛrɛnnenw dilen don farafinfuraw ni tubabufuraw tacogo kan furakɛli la.
Dugumisɛnw lakɔlikaramɔgɔ: Gafe bɛ a to a ka se ka dɛmɛ don mɔgɔ joginnen ma ani ka tila ka ladilikan ɲumanw di a ma. A bɛ kɛ sababu ye karamɔgɔ ka se ka a ka sigidala denmisɛnw ni balikuw bɛɛ lakalan kɛnɛyako la, ani saniya ni dumuni nafama dunni na.
Kɛnɛyabaarakɛlaw dugumisɛnw na, ani mɔgɔ o mɔgɔ wulilen don ka a cɛsiri a ka sigida ka kɛnɛya ni a ka lafiya kama. Gafe in fan dɔ bɛ yen min bɛ kuma kɛnɛyabaarakɛla ni sigidamɔgɔw ka ɲɔgɔnye kɛcogo kan, ɲɔgɔnye min senfɛ u bɛ jɛ ka hakilina falenfalen kɛ dugu makow ni dugumɔgɔ ka kɛnɛya sabatili kan.
Denbaw ni lajiginnimusow bɛ nafaba sɔrɔ gafe in na, u bɛna a kɔnɔkumaw faamuya ka ɲɛ, sokɔnɔjiginni ni denba ladonni ni den ka kɛnɛya kan.
(Daɲɛ janmanjan sɛbɛncogo surunman; ka siginiden damadama kɛ ka daɲɛ kuturu sɛbɛn)
+ o kɔrɔ ye ani walima farankan
= o kɔrɔ ye a ni … bɛɛ ye kelen ye walima a ni … dama kɛnɲɛnnen don (a ni … bɛɛ ka kan, o bɛ bɛn …. ma)
% o kɔrɔ ye kɛmɛ kɛmɛ sara la
kg o kɔrɔ ye kilogaramu (kilogramme)
g o kɔrɔ garamu (gramme)
mg o kɔrɔ miligaramu (milligramme)
mcg o kɔrɔ mikɔrɔgaramu (microgramme)
gr o kɔrɔ kisɛ (graine)
(fɛn dɔ girinya hakɛ ye min ye)
garamu 1.000 = kilogaramu 1 (kg)
garamu 1 = mg 1.000
miligaramu (mg) 1 = mikɔrɔgaramu (mcg) 1.000
kisɛ 1 (graine) = mg 65
(fɛn kɔnɔfɛrɛko hakɛ walasa ka jimafɛnw litiri hakɛ saman)
mililitiri 1000 (mL) = litiri 1
mililitiri 1 = cc. 1 = santimɛtiri kubi (centimètre cube)
kafeminkutu ɲɛ 3 (cuillère à thé) = dumunikɛkutu ɲɛ 1 (cuillère à soupe)
kafeminkutu ɲɛ 1 = mililitiri 5
dumunikɛkutu ɲɛ 1 = mililitiri 15