Tansiyɔn tacogo

Tansiyɔn tacogo dɔnni nafa ka bon kɛnɛya­baarakɛlaw ni lajiginnimusow ma. A nafa ka bon kosɛbɛ sango ni aw bɛka nin mɔgɔ ninnu lajɛ:

• Musokɔnɔmaw (aw ye sɛbɛn ɲɛ Kɔnɔmaya gɛlɛnyɛba taamasiɲɛw, Kɔnɔmaya gɛlɛyabaw taamasiɲɛw ni Peseli kɛ sɛbɛn lajɛ).
• Denbaw, ka kɔn jiginni ɲɛ ani jiginni kɔfɛ (aw ye sɛbɛn ɲɛ Basi bɔnni lajɛ).
• Basi caman bɛka bɔ mɔgɔ min kɔnɔ walima a fari kɔ kan (aw ye sɛbɛn ɲɛ Kirinni lajɛ).
• Mɔgɔ min jatigɛlen don (aw ye sɛbɛn ɲɛ Kirinni lajɛ), ka a sababu kɛ faritɛnɛ dɔ ye min bɛ laban ni faritɛnɛbana ye (aw ye sɛbɛn ɲɛ Gɛlɛya minnu bɛ sɔrɔ fura dɔw pikiri fɛ lajɛ).
• Mɔgɔ minnu si bɛ san 40 ni kɔ la.
• Mɔgɔ minnu girinya hakɛ dantɛmɛnen don (aw ye sɛbɛn ɲɛ Mɔgɔ belebelebaw lajɛ).
• Taamasiɲɛ dɔw bɛ yen ni olu bɛ mɔgɔ min na i n’a fɔ: dusukundimi (aw ye sɛbɛn ɲɛ Dusukunnabana lajɛ), kunkololabana (aw ye sɛbɛn ɲɛ Jolidɛsɛ ni jolisira cili kunsɛmɛ na (kunsɛmɛnabanaw) lajɛ) walima ninakili degun, kunkolodimi tuma bɛɛ, funu, sukarodunbana (aw ye sɛbɛn ɲɛ Sukarodunbana (jabɛtibana) lajɛ) ɲɛgɛnɛkɛbana basigilen (aw ye sɛbɛn ɲɛ Ɲɛgɛnɛsiralabana damadɔw lajɛ) walima jolisirafunu ni dimi bɛ a la (aw ye sɛbɛn ɲɛ Jolisirafunu lajɛ).
• Tansiyɔn jugumanba tun bɛ mɔgɔ minnu na ka kɔrɔ (aw ye sɛbɛn ɲɛ Tansiyɔn yɛlɛlen lajɛ).
• Muso minnu bɛka bangekɔlɔsifurakisɛw ta walima u bɛ a fɛ ka u ta (aw ye sɛbɛn ɲɛ Muso jumɛn man kan ka bangekɔlɔsi fura ta? lajɛ).

Tansiyɔntalan suguya caman bɛ ye nka yan an bɛna kuma fila de kan.

Fɛn finilama min bɛ siri mɔgɔ bolokan na ni sumanikɛlan bɛ a la

Tansiyɔntalan jima min bɛ mɛrikiri hakɛ jira.

Ni aw bɛ mɔgɔ ka tansiyɔn ta:

Aw ye a kɛ cogo bɛɛ la a tigi ka a lafiɲɛ ani a ka a hakili sigi. Farikoloɲɛnajɛ, dusubɔ, siran walima dusumangoya, olu ye kow ye minnu bɛ se ka tansiyɔn yɛlɛn ani ka jaabiw di, jaabi minnu tɛ tiɲɛ ye. Aw bɛna ko min kɛ, aw bɛ o ɲɛfɔ ka ɲɛ walasa aw kana bala banabagatɔ la ani ka a lasiran.

Aw bɛ fini bɔ aw bolokan na ka fɛn finilama in siri a la.

Aw bɛ balon fiɲɛbɔyɔrɔ datugu ka ɲɛ.

Aw bɛ fiɲɛ kɛ fɛn finilama in na fo mɛrikiri ka se milimɛtiri 200 ni kɔ ma.

Aw bɛ dusukun tantanni lamɛnan da nɔnkɔn kuruda dingɛ kɔnɔ. Aw bɛ dusukun tantankan lamɛn ka ɲɛ waati min aw bɛka fiɲɛ bɔ fɛn finilama na. Waati min sumanikɛla kɔnɔ kalani (walima mɛrikiri hakɛ) bɛka jigin dɔɔni dɔɔni, aw bɛ nimero fila sɛbɛn:

1. Ni aw ye dusukun tantankan mɛn dɔrɔn, aw bɛ nimero fɔlɔ ta. O bɛ kɛ ni fɛn finilama kɔnɔ fiɲɛ jiginna ka kɛɲɛ ni tansiyɔn yɛlɛnnenba ye (systolique walima tansiyɔn yɛlɛnnen). Tansiyɔn bɛ yɛlɛn ni dusukun ye a kuru ka joli seri jolibolisiraw fɛ. Mɔgɔ kɛnɛman ka tansiyɔn yɛlɛnnenba ye milimɛtiri 110 fo ka se 120 ma.
2. Aw kɛtɔ ka fiɲɛ bila aw bɛ dusukun tantankan lamɛn ka ɲɛ. Aw bɛ nimero filanan ta waati min dusukun tantanni fanga bɛka dɔgɔya walima ka tunu. O bɛ kɛ ni fɛn finilama kɔnɔ fiɲɛ jiginna ka kɛɲɛ ni tansiyɔn jiginnenba ye (diastolique walima tansiyɔn jiginnen). Tansiyɔn bɛ jigin dusukun tantanniw ni ɲɔgɔn cɛ, waati min dusukun bɛ a lafiɲɛ. O nimero ɲuman ye milimɛtiri 60 ye fo ka se 80 ma.

Ni aw bɛna mɔgɔ min ka tansiyɔn sɛbɛn ka a mara, aw bɛ tansiyɔn yɛlɛnnen ni a jiginnen bɛɛ sɛbɛn. Baliku ka tansiyɔn ɲuman (PV) ye 120/80 ye. O bɛ sɛbɛn nin cogo in na:

walima

120 ye sanfɛ nimero ye (systolique tansiyɔn yɛlɛnnen)

80 ye duguma nimero ye (diastolique tansiyɔn jiginnen).

A ka fisa kɛnɛya­baarakɛlaw ka a fɔ sanfɛ nimero walima duguma nimero min tɛ systolique ni diastolique ye.

Mɔgɔ min ka tansiyɔn ye 160/110 ye, o tigi ka kan ka jate i n’a fɔ mɔgɔ min ka tansiyɔn yɛlɛnnen don. Ni o tigilamɔgɔ girinya hakɛ dantɛmɛnen don; a ka kan ka ko bɛɛ kɛ walasa ka dɔ bɔ a girinya la, ni o ma se ka kɛ a ka kan ka furakɛ. A kɛcogo ɲuman na, ni nimero tɛ 100 bɔ walima ni nimero bɛ 160 sanfɛ, o bɛ a jira ko tansiyɔn yɛlɛnnen don ani a ka kan ka furakɛ (balo nafama dunni walima ni furaw ye).

Tansiyɔn ɲuman ye 120/80 ɲɔgɔn ye baliku fɛ nka yɛlɛma fɛn o fɛn bɛ 100/60 ni 140/90 cɛ, olu bɛɛ ka ɲi.

Mɔgɔ min ka tansiyɔn jiginnen don tuma caman, o tigi man kan ka jɔrɔ. Tansiyɔn min bɛ 90/60 ni 110/70 cɛ, min bɛ a jira ko a jiginnen don ka tɛmɛ a ɲuman kan, o bɛ a jira ko a tigilamɔgɔ bɛ mɛn si la ani ko a tɛna dusukunnabana walima kunkololabana sɔrɔ.

Tansiyɔn ka bala ka jigin tɛ taamasiɲɛ ɲuman ye sango ni a jiginna 60/40 duguma. Kɛnɛya­baarakɛlaw ka kan ka kɔlɔsilikɛ kosɛbɛ sango ni u bɛka mɔgɔ furakɛ, basi caman bɛka bɔ mɔgɔ min na walima mɔgɔ min bɛna kirin (aw ye sɛbɛn ɲɛ Kirinni lajɛ).

📖 Gafe kɔnɔkow
← Segin kɔfɛ | Taa ɲɛfɛ →