Nɛgɛtigɛbana

Nɛgɛtigɛbana ye bana ye, min banakisɛ bɛ sɔrɔ baganw ni adamadenw nɔgɔ la. Ni o banakisɛ donna joginda fɛ, a bɛ bana in bila mɔgɔ la. Jogindabaw walima ni fɛn nɔgɔlen dɔ ye mɔgɔ jogin, o bɛ se ka kɛ sababu ye ka nɛgɛtigɛbana bila a tigi la.

Joginda minnu ka teli ka nɛgɛtigɛbana bila mɔgɔ la

Baganw ka kinni fɛ, kɛrɛn­kɛrɛnnenya la wulu, lɛ, so ani saw (hali ni baga tɛ u la)

Muru, marafakisɛ ni bese ka tigɛda

Tulo sɔgɔli ni miseli nɔgɔlen ye

Nɛgɛjuru ka joginni (sango ni zɔn bɛ a la)

Ŋɔni walima jirifɛrɛn

Nɛgɛtigɛbana sɔrɔsira dɔw bɛ yen minnu ka jugu kosɛbɛ: barajuru tigɛcogo bange kɔfɛ, kɔnɔtiɲɛ laɲininen, kolokari jugumanba, tasumajenida, operelidaw walima pikiri minnu kɛra ka a sɔrɔ banakisɛ­fagalan ma kɛ biɲɛ donda la.

O de la, a nafa ka bon ka nɛgɛtigɛbana serɔmu (SAT) kɛ banabagatɔ la, min bolo ma ci.

Denyɛrɛni ka nɛgɛtigɛbana sɔrɔ sababu:

Ni barajuru tigɛra ka janya, o bɛ nɛgɛtigɛbana sɔrɔli farati bonya kosɛbɛ. Nin ja in bɛ kɛcogo ɲuman jira.

Banakisɛw bɛ don bara fɛ ka nɛ kɛ a la, ka a sababu kɛ:

• Barajurutigɛlan banakisɛw fagabaliya ye (a ma tobi);
• Barajuru ma tigɛ ka surunya den fari la (aw ye sɛbɛn ɲɛ Barajuru tigɛcogo lajɛ);
• Barajuru ma fiɲɛ sɔrɔ, a ma se ka ja;

Nɛgɛtigɛbana taamasiɲɛw:

• Joginda juguman (joli min datugura nɛ da la).
• Dagalaka bɛ ja, a tɛ se ka yɛlɛ. O kɔ, tɔn, fasaw, ani fari tɔw fana bɛɛ bɛ minɛ ka ja; o sababu ye dimi bonya kojugu ye fasaw la.
• Dumuni kɛli bɛ gɛlɛya.
• Seri serili min bɛ laban jali ma. Ni i magara banabagatɔ la walima ka a bɔ a nɔ na, a fasa bɛɛ bɛ ja i n’a fɔ a bɛ ja in na cogomin:

Mankan ni yeelenba fana bɛ se ka jali lawuli.

Ni denyɛrɛni don, a taamasiɲɛ fɔlɔw bɛ ye tile 3 nan ni tile 10 nan cɛ bana kɛlen ka a minɛ walima tile 7 nan, denkundi don silamɛw fɛ. Ni o kɛra, aw bɛ a jira a bangebagaw la ko dabali ma kɛ a la dekundi don. Den bɛ kasi tuma bɛɛ, a tɛ se ka sin min. I bɛ a sɔrɔ barajuru joli juguyalen don, a kasa bɛ bɔ. Taamasiɲɛ tɔw bɛ ye lɛri dama walima tile dama, fɔlɔw yɛlen kɔfɛ.

A nafa ka bon ka nɛgɛtigɛbana furakɛli daminɛ kabini a taamasiɲɛ fɔlɔw. Ni aw sɔmina ko nɛgɛtigɛbana bɛ baliku la walima denyɛrɛni, sango ni denyɛrɛni tɛka kasi dabila, aw bɛ nin waleya ninnu kɛ:

Kunbere ka dimi dɔnni sɛgɛsɛgɛli

Banabagatɔ bɛ sigi a senw kolo fagalen (u tɛ se ka se duguma walima u tɛ se ka kɔrɔta ka a maga fɛn wɛrɛ la), aw bɛ a gosi kunbere kolo kun na ni aw bolokɔni kurulen ye.

Ni a sen ma seri kosɛbɛ, o bɛ a jira ko foyi tɛ a la.

Ni a ye a sen seri kosɛbɛ, o bɛ se ka kɛ bana jugu dɔ taamasiɲɛ ye i n’a fɔ nɛgɛtigɛbana (walima kanjabana walima pɔsɔnni).

Ni sɛgɛsɛgɛli nafa ka bon kosɛbɛ, kɛrɛn­kɛrɛnnenya la denyɛrɛniw ma.

Aw ka kan ka taabolo min kɛ, ni aw ye nɛgɛtigɛbana taamasiɲɛ ye aw yɛrɛ la

Nɛgɛtigɛbana ye banajuguba ye. Kabini aw bɛ a taamasiɲɛ fɔlɔw ye, aw bɛ taa dɔgɔtɔrɔso ɲɛnɛma dɔ la teliya la. Ni o ma nɔgɔ aw ma, sani banabagatɔ ka sa aw ɲɛna, aw bɛ nin waleyaw kɛ:

• Aw bɛ farikolo joginda bɛɛ lajɛ walasa ka a dɔn banakisɛ donna yɔrɔ min fɛ. Tuma dɔw la, i bɛ a sɔrɔ nɛ donnen don a jogindadɔw la. Aw bɛ joginda dayɛlɛ ka a ko ni ji wɔlɔkɔlen ni safinɛ ye, ka nɔgɔ ni nɛ ni ŋɔɔni ani wolosuw bɛɛ bɔ a la. Ni aw tilala joli koli la, aw bɛ ji sanuman kɛ ka a sananko.
• Aw bɛ penisilini-porokayini (pénicilline-procaïne) hakɛ miliyɔn 1 pikiri kɛ a tigi sogobu la lɛri 12 o lɛri 12, tile 7 wa 10 kɔnɔ (aw ye gafe ɲɛ Pikirimugu sɔgɔlita, pénicilline injectable) lajɛ). Denyɛrɛni fɛ penisilini gansan ka fisa (pénicilline crystaline). Pikiri tile kɔ aw bɛ Penisilini kɛ tata ye (pénicilline V, gafe ɲɛ Pikirimugu V, Pénicilline V). Ni penisilini tɛ aw bolo, aw bɛ banakisɛ­fagalan wɛrɛ di min tɔgɔ ye tetarasikilini (tétracycline).
• Ni iminogulobilini antitetaniki (l’immunoglobuline antitétanique, IGAT) sɔrɔcogo bɛ aw bolo, aw bɛ o pikiri kelen kɛ banabagatɔ la, hakɛ 500 ma siɲɛ kelen dɔrɔn (500 unités). Aw bɛ a kɛcogo lajɛ (gafe ɲɛ Tetanɔsifura (nɛgɛtigɛbanafura) la).
• Walasa ka banabagatɔ bali ka ja, aw bɛ jazepamu (diazépam) (waliyɔmu Valium) tata di a ma walima a min bɛ kɛ banakɔtaayɔrɔ (aw ye gafe ɲɛ Jazepamu, Diazépam lajɛ walasa ka a tata hakɛ dɔn).
• Aw bɛ se ka katetɛri yɛrɛ don pikirijisamanan na ka o kɛ ka nu ni kankɔnɔna yiriyaraw sama, o bɛ fiɲɛtɛmɛsiraw dayɛlɛ.
• Ni nɛgɛtigɛbana bɛ denyɛrɛni na, aw bɛ kɛnɛya­baarakɛla dɔ walima dɔgɔtɔrɔ dɔ bila ka manajuruni don a nu kɔnɔ ka se a kɔnɔbara la, aw bɛ sɔrɔ ka a ba sinji samanen di a ma o fɛ. Den mako bɛ balo min na, a bɛ o sɔrɔ o cogo la ani ka a ka banamisɛnniw kɛlɛ.
• Ni penisilini tɛ aw bolo, aw bɛ banakisɛ­fagalan wɛrɛ tata hakɛ caya ka o di a ma. Nka a tata hakɛ dantɛmɛni bɛ na ni tuma bɛɛ gɛlɛyaw ye. Nɛgɛtigɛbana sɔrɔmu (serum antitétanique humain) min bɛ kɛ mɔgɔ la, ni o tɛ aw bolo, a ka fisa aw ka furakɛli to dɔgɔtɔrɔ ka bolo kan dɔgɔtɔrɔso kɛrɛn­kɛrɛnnen dɔ la.
• Ni banabagatɔ bɛ se ka dumuni kɛ, aw bɛ to ka ji di a ma dɔɔni dɔɔni. Ni a yɛrɛ tɛ se ka dumuni kunu, ji fara dumuni kan, aw kana olusi di a ma a da fɛ.
• Aw kana to ka banabagatɔ bɔ a nɔ na ka a sɔrɔ kun tɛ o la walima ka maga maga a la. Aw kana mankan kɛ a kunna ani ka yeelen sigi a kan.
• Ni bana ka gɛlɛn kosɛbɛ, aw bɛ bilasiralikan ninnu labato banabagatɔw ye minnu tɛ u yɛrɛ kalama (gafe ɲɛ Kirinni lajɛ).

Mɔgɔ tangacogo nɛgɛtigɛbana ma

Hali dɔgɔtɔrɔso ɲɛnɛmaw la, nɛgɛtigɛbana banabagatɔ tilancɛ bɛɛ bɛ sa. O kama aw ka aw yɛrɛ tanga nɛgɛtigɛbana ma, o kɛli ka nɔgɔ kosɛbɛ ni a furakɛli ye.

• Boloci: Ale de ɲɔgɔn tɛ fɛɛrɛw la walasa ka aw tanga nɛgɛtigɛbana ma. Denmisɛnniw ni mɔgɔkɔrɔbaw bɛɛ ka kan ci (aw ye gafe ɲɛ Boloci lajɛ). Walasa aw tangali ka dafa bana in ma, aw ka kan ka nɛgɛtigɛbana boloci kɛ san 10 o san 10. Musokɔnɔma minnu bolocilen don, o bɛ u denw kisi bana in ma. Aw ka kan ka aw ka denbaya bɛɛ boloci aw kɛrɛfɛ dɔgɔtɔrɔso la (aw ye gafe ɲɛ Kɔnɔmaya lajɛliw (peseli) lajɛ).
• Aw bɛ joliw ni jigindaw furakɛ, sango ni u ka dun, i n’a fɔ a ɲɛfɔlen don gafe ɲɛ Aw ye joginda bɛɛ saniya la cogomin.
• Ni joli ka bon kosɛbɛ, a ka dun, walima a nɔgɔlen don, aw bɛ taa dɔgɔtɔrɔso la. Ni o ye a sɔrɔ aw ma nɛgɛtigɛbana boloci kɛ, aw bɛ a pikiri kɛ ka fara o kan (aw ye gafe ɲɛ Tetanɔsifura (nɛgɛtigɛbanafura) lajɛ).
• A ka fisa kosɛbɛ ka jateminɛ kɛ denyɛrɛni ka saniyali la, walasa ka a tanga nɛgɛtigɛbana ma. Aw ka kan ka barajurutigɛlan saniya fɔlɔ (gafe ɲɛ Barajuru tigɛcogo lajɛ). Barajuru ka kan ka tigɛ ka a surunya, barakun fana ka kan ka saniya ka a ji ja.

📖 Gafe kɔnɔkow
← Segin kɔfɛ | Taa ɲɛfɛ →