Tifoyidi (Nɔgɔbana)

Ale ye bana ye min bɛ mɔgɔ nuguw ni kɔnɔnafɛnw minɛ. A bɛ sɔrɔ dumuniw ni ji fɛ waati dɔ la, dumuni ni ji minnu banakisɛ ma faga, fana a bɛ kɛ fiyɛnbana ye (a bɛ mɔgɔ caman minɛ ɲɔgɔn fɛ). Bana juguba don. Ni aw sɔmina ko tifoyidi bɛ aw la, aw bɛ taa aw furakɛ dɔgɔtɔrɔso la joona.

Tifoyidi (nɔgɔbana) taamasiɲɛw

Dɔgɔkun fɔlɔ:

• A bɛ daminɛ i n’a fɔ murasɔgɔsɔgɔ.
• Kunkolodimi, sunɔgɔbaliya, ɲanamini, kankɔnɔdimi, tuma dɔw la a tigi bɛ sɔgɔsɔgɔjalan kɛ.
• A dusukun tantanni ka suma ka a sɔrɔ a fari kalayalen don (aw ye sɛbɛn ɲɛ Dusukun tantanni lajɛ). Ni dusukun tantanni bɛka sumaya waati min farigan ka jugu, o bɛ se ka kɛ nɔgɔbana ye (sɛbɛn ɲɛ Tifoyidi (Nɔgɔbana) lajɛ).
• Tuma dɔw la, fɔɔnɔ ni kɔnɔja walima nu ci bɛ kɛ a senkɔrɔ.
• A farigan bɛ juguya don o don ka taa fɛ, a bɛ taa fo degere 40 na walima ka tɛmɛ o kan.

Dɔgɔkun filanan:

• Farigan bɛ juguya, dusukuntanni bɛ sumaya
• Kurukuru bilenman fitiniw bɛ se ka bɔ a tigi fari la
• Kɔnɔboli
• Banabagatɔ bɛ kunnakuma kɛ tuma dɔ la. A bɛ a yɛrɛ maɲumatɔko bila, a fari bɛ faga, a bɛ sɛgɛn, fɛn foyi nege tɛ kɛ a la.
• A fanga bɛ dɔgɔya, farilajidɛsɛ bɛ a minɛ.

Dɔgɔkun sabanan:

• Ni bana ma juguya ka se hakɛ dɔ ma, farigan ni banamisɛnniw bɛ tunu dɔɔni dɔɔni u yɛrɛ ma.

A furakɛcogo

• Aw bɛ taa aw yɛrɛ lajɛ dɔgɔtɔrɔso la.
• Aw bɛ siporofulɔkizasini di a tigi ma (ciprofloxacine, sɛbɛn Siporofulɔkizasini, Ciprofloxacine), kuloranfenikɔli (chlorophénicole, sɛbɛn ɲɛ Kuloranfenikɔli, chloramphénicole), anpisilini (ampicilline, sɛbɛn ɲɛ Kunfinnin wa anpisilini, l’ampicilline), walima kotirimɔkizazɔli (cotrimoxazole, sɛbɛn ɲɛ Kotiri, Cotrimoxazole, TMP-SMX lajɛ). Aw ye kɛnɛya baarakɛla dɔ ɲininka fura min ka ɲi kosɛbɛ aw ka sigida la.
• Aw bɛ banabagatɔ in mabɔ mɔgɔw la: a ka kan ka a da a kelen na, ka dumuni kɛ a kelen na fana walasa a kana bana yɛlɛma mɔgɔ wɛrɛw fɛ. Aw bɛ a tigi ka minɛnw saniya ni banakisɛ­fagalan dɔw ye.
• Aw bɛ a tigi fari lasumaya ni fini ɲiginnen ye, o ka fisa ni fura tali ye (aw ye gafe ɲɛ Farigan juguamanba lajɛ).
• Aw bɛ jimafɛn caman min: jiridenjiw, ka nakɔfɛnw dun ani ka kɛnɛyaji min (aw ye gafe ɲɛ Kɛnɛyaji lajɛ). Walasa ka farilajidɛsɛ kɛlɛ, aw ye gafe ɲɛ Farikolojidɛsɛ furakɛcogo n’a kun lajɛ)
• Aw bɛ witaminiw ta. Ka dumuni kɛ ka ɲɛ, ka jimafɛnw min ni aw bɛ se ka olu sɔrɔ.
• Banabagatɔ dalen ka kan ka to fo farigan ka tɛmɛ. A ka kan ka tɛmɛ ni furakɛli ye fo tile 10 ka se tile 15 ma farigan bannen kɔfɛ.
• Ni basi bɛ banabagatɔ banakɔtaa la walima ni Walima ni kɔnɔnafɛnw forokocili tamasiɲɛw bɛ a la (gafe ɲɛ Bɛlɛni ni kɔnɔnafɛnw foroko cili (farali) lajɛ) sinkɔrɔkɛrɛdimi taamasiɲɛw bɛ a la (gafe ɲɛ Sinkɔrɔkɛrɛdimi lajɛ) walima ni joli bɛ jigin a kɔnɔ, walima ni dusukundimi taamasiɲɛ bɛ a la, a ka kan ka laada dɔgɔtɔrɔso la.

Nɔgɔbana kunbɛncogo

Nin bana in bɛ sɔrɔ ni i ye dumuni banakisɛma dun walima ka ji min, banakisɛ bɛ min na. Tuma dɔw la hali ni banabagatɔ kɛnɛyara, banakisɛ bɛ se ka to a joli la fo san caman. Saniya matarafabaliya fɛ, o banakisɛ ninnu bɛ don an ka ji minta, nɔnɔ, walima dumuni na. O banakisɛ ninnu yɛlɛmali sababu ye dimɔgɔw, ani an ka sokɔnɔ baganw ye.

• Saniya walew labatoli nafa ka bon kosɛbɛ nɔgɔbana kɛlɛli la. Ni nɔgɔbanatɔ yera aw ka dugu la, aw ka kan ka aw ka ji minta ni minanko jiw wuli sani aw ka baarakɛ ni u ye. Aw bɛ bilasiralikanw labato, minnu kofɔlen don sigida 12 na. Aw bɛ ɲɛgɛnw dilan ani ka u matarafa. Aw ye ɲɛgɛnw mabɔ kosɛbɛ ji mintaw tayɔrɔ la.
• Nɔgɔbana bɛ se ka sɔrɔ jison walima kasaara wɛrɛw fɛ, o waatiw la, saniya kɛrɛn­kɛrɛnnen ka kan ka matarafa. Aw ye aw jija ji mintaw ka saniya. Ni nɔgɔbana bɛ aw ka dugu la, aw ye aw ka ji mintaw bɛɛ saniya. Aw ye ji ni dumuniw banakisɛ sɔrɔ sababu ɲini.
• Mɔgɔ min bɛ nɔgɔbanatɔ kɔlɔsi, o tigi ka kan ka to ka a tɛgɛ ko safinɛ na waati bɛɛ.
• Aw bɛ banabagatɔ banakɔtaa jenni walima ka a kɛ dingɛ kɔnɔ ka a datugu. Aw kana to a tigi ni mɔgɔ kɛnɛmanw ka dumuni kɛ ɲɔgɔn fɛ.
• Ni a tigi kɛnɛyara dɔrɔn a ka kan ka farikolo saniya walew matarafa (aw ye sɛbɛn ɲɛ Farikolo saniyali lajɛ) ani a man kan ka a bolo don duden tɔw ka dumuni na. Hali bana kɛnɛyalen kɔfɛ nɔgɔbanatɔ dɔw bɛ se ka to ni banakisɛ ye wa a bɛ se ka yɛlɛma mɔgɔ tɔw fɛ. O la, tifoyidi delila ka mɔgɔ min minɛ, o tigi ka kan ka a janto a ka saniya la kosɛbɛ, wa a man kan ka baara kɛ dumuni dilanyɔrɔw si la. Tuma dɔ la, anpisilini ka ɲi tifoyiditɔw furakɛli la.

📖 Gafe kɔnɔkow
← Segin kɔfɛ | Taa ɲɛfɛ →