Bana wɛrɛ minnu bɛ mɔgɔkɔrɔbaw minɛ kɛrɛn­kɛrɛnnenya la

Dusukunnabana

Dusukunnabanaw ka ca mɔgɔkɔrɔbaw de la, kɛrnɛkɛrɛnnenya la mɔgɔ belebelew, minnu bɛ sigarɛti min, walima tansiyɔn jugumanba bɛ minnu na. Nin taamasiɲɛ kofɔlenw caman jɛlen don cɛw ni musow la, nka musow bɛ sɛgɛn min tɛ se ka ɲɛfɔ, u bɛ gɛlɛya sɔrɔ sunɔgɔ la ni ninakili kuntaala surunya. Musow ka disidimi ni disidegun ka jugu ka tɛmɛ cɛw ta kan.

Dusukunnabana taamasiɲɛw

Kɔnɔnafili ni sɛgɛn joona sango ni a tigi ye fangalabaara kɛ, walima ninakilidegun i n’a fɔ sisantɔ. O bɛ juguya ni a tigi dalen don

Ninakili bɛ yɛlɛ hali ni a tigi ma baarakɛ, a bɛ sɛgɛn a yɛrɛ ma; a fanga bɛ dɔgɔya; a bɛ ɲɛnamini.

Disidimi, kamakundimi walima numabolodimi, ni a tigi ye fangalabaara kɛ. Olu bɛ tunu ni a ye a lafiɲɛ miniti 1 walima miniti 2 kɔnɔ (disidimi).

Dusukun tantanni ka teli, a ka dɔgɔn kojugu walima a tɛ kɛ a kɛcogo la.

Disidimi gɛlɛn i n’a fɔ fɛn giriman dɔ bɛ disi kɔnɔ. O dimi tɛ nɔgɔya hali ni mɔgɔ a tigi ye a lafiɲɛ (dusukundimi).

Kɔnɔnugutigɛ, fɔɔnɔnege, ɲɛnamini, kɔnɔdimi, dagalakaja bɛ musow minɛ (dusukundimi).

Senfunu min bɛ juguya wulafɛlaw la.

A furakɛcogo

• Dusukunnabana caman furaw tali man nɔgɔn. Ni aw sɔmina dusukunnabana la dɔrɔn, aw bɛ taa dɔgɔtɔrɔso la. Aw ye aw jija ka a fura ɲumanw sɔrɔ.
• Dusukunnabana bɛ mɔgɔ min na, o tigi man kan ka baara kologirin kɛ. U ninakili bɛ to ka degun. Nka farikoloɲɛnajɛ bɛ se ka dusukunnabanaw kunbɛn.
• U ka kan ka tuluma dumuniw to yen; ani fana, u man kan ka sigarɛti ni dɔlɔ min. Ni a tigilamɔgɔ ka bon, a ka kan ka a kɛ cogo bɛɛ la dɔ ka bɔ a girinya la.
• Ni sisan bɛ a la walima ni a senw bɛ funu, a tigi ka kan ka kɔkɔ dun dabila a si tɔ kɔnɔ.
• Asipirini (aspirine) kisɛ kelen tali don o don, o bɛ se ka dusukunnabana walima kirinni kunbɛn.
• Ni disidimi don walima ni dusukun jolibolisira dɔ ɲɛ gerennen don, banabagatɔ dalen ka kan ka to yɔrɔ la yeelen bɛ don yɔrɔ min na fo dimi ka tɛmɛ.

Ni disidimi ka jugu kojugu, ni a ma nɔgɔya joona hali lafiɲɛ kɔfɛ sango ni kirinni taamasiɲɛ bɛ yen (aw ye sɛbɛn ɲɛ Kirinni lajɛ), o bɛ a jira ko dusukun degunnenba don. O la, banabagatɔ dalen ka kan ka to fo dɔgɔkun 1 ani ka a lafiɲɛ kalo 1 kɔnɔ. Aw bɛ aw jija ka dɛmɛ ɲini dɔgɔtɔrɔ dɔ fɛ joona joona.

Yɛrɛtangacogo dusukunnabana ma: Aw bɛ sɛbɛn ɲɛ nata lajɛ.

Ladilikanw ka a ɲɛsin denmisɛnw ma, denmisɛn minnu bɛ a fɛ ka to kɛnɛya la ni u kɔrɔla

Balikuw walima mɔgɔkɔrɔbaw ka kɛnɛyako gɛlɛya caman i n’a fɔ tansiyɔn yɛlɛli, jolibolisiraw gɛlɛyali, dusukundimi ni kirinni, olu sababu bɛ bɔ u balocogo, u ka dumunifɛnw, ni u ka minfɛnw na ka u to denmisɛnya la. Aw bɛ se ka aw ka ɲɛnamaya kɛ kɛnɛya la ni:

1. Aw bɛ dumuni dafalenw dun, nka u kana kɛ dumuniw ye, tulu caman ni kɔkɔ caman bɛ dumuni minnu na.
2. Aw kana sɔn ka bonya kojugu. Aw bɛ sɛnɛfɛnw tulu kɛ ka tobili kɛ, aw kana a kɛ ni baganw tulu ye.
3. Aw kana dɔlɔ min kojugu.
4. Aw kana sigarɛti min.
5. Aw sigilen kana to yɔrɔ kelen, aw ye aw lamaga.
6. Aw bɛ aw jija ka aw lafiɲɛ ani ka sunɔgɔ kosɛbɛ.
7. Aw bɛ aw yɛrɛ lafiya ani ka aw haminanko ni aw dimiko bɛɛ minɛ ni hakili ye.

Tansiyɔn yɛlɛli (sɛbɛn ɲɛ Tansiyɔn yɛlɛlen) ni jolisiraw gɛlɛyali minnu ye dusukundimi ni kirinni sababu ye, olu bɛ se ka kunbɛn walima ka nɔgɔya ni aw ye ni fɛn kofɔlenw matarafa. Tansiyɔn jiginni nafa ka bon kosɛbɛ dusukundimi ni kirinni kunbɛnni na. Mɔgɔ minnu ka tansiyɔn bɛ yɛlɛ, olu ka kan ka to ka u ka tansiyɔn lajɛ tuma bɛɛ ani ka fɛɛrɛ bɛɛ tigɛ walasa a ka jigin. Mɔgɔ minnu ka bon ni u tɛ se ka dɔ bɔ u ka dumuni na walasa u ka tansiyɔn ka jigin; olu ka kan ka sigarɛti bila, u ka kan ka farikoloɲɛnajɛ kɛ kosɛbɛ, ka u lafiɲɛ, ani ka furaw ta (minnu bɛ tansiyɔn kɛlɛ) walasa u tansiyɔn ka jigin.

Nin cɛ fila la, jɔn ka teli ka si jan sɔrɔ ani ka to kɛnɛya la a kɔrɔlen?

U fila la jɔn ka saya sababu bɛ bɔ tansiyɔn walima kirinni na?

Aw bɛ se ka sababu joli fɔ?

Jolidɛsɛ ni jolisira cili kunsɛmɛ na (kunsɛmɛnabanaw)

A ka ca a la mɔgɔkɔrɔbaw ka kirinni bɛ sɔrɔ jolikuru walima jolisira cili fɛ kunsɛmɛ na. Kirinni bɛ fɔ barisa ale bɛ se ka bala ka cun mɔgɔ kan ka a sɔrɔ a ma taamasiɲɛ jira. A tigi bɛ bala ka bin, ka a bɔ a hakili kan. A ninakili bɛ teliya ani ka gɛlɛya, dusukun tantanni bɛ teliya ani ka sumaya. Miniti walima lɛri walima tile damadɔw kɔnɔ, a bɛ sɔrɔ ka bɔ a yɛrɛ kalama.

Ni a ma sa, a ka ca a la kuma ni yeli bɛ gɛlɛya a ma; a ɲɛda fan kelen walima fari fan kelen bɛ se ka muluku.

A dɔw bɛ yen ni u ma juguya, a tɛ mɔgɔ bɔ a hakili kan. Kirinni kɔlɔlɔ dɔw bɛ se ka kɛnɛya kɔ fɛ.

A furakɛcogo

Aw bɛ banabagatɔ laada ka a kunyanfan kɔrɔta dɔɔni ka tɛmɛ senyanfan kan. Ni a tigi kirinnen don, aw bɛ kungolo da kɛrɛ kan walasa ji salasala ka se ka bɔ a da fɛ; a kana sigi fogonfogon na. Aw kana dumuni, ji ani fura fosi di a tigi ma fo ni dɔgɔtɔrɔ ye a yamariya (sɛbɛn ɲɛ Kirinni lajɛ, mɔgɔ min kirinnen don).

Kunsɛmɛnabana bannen kɔ ni a tigi fari fan kelen fagalen don, an ka kan ka a dege a ka se ka baara kɛ ni bolo ɲuman ye, ani ka banabagatɔ yɛrɛ dege taama na ni bere ye. O banabagatɔ ka kan ka baara kologɛlɛnw kɛli dabila wa a man kan ka dimi kojugu fana.

Yɛrɛtangacogo: aw ye sɛbɛn ɲɛ lajɛ min dalen don nin kan.

Kunnafoni nafama: Ni denmisɛnnamɔgɔ walima baliku ɲɛ fan kelen balala ka sa ka a sɔrɔ kunsɛmɛnabana taamasiɲɛ tɛ a la, a ka ca a la, o bɛ ɲɛdalajolisira dɔw de banani kofɔ waatini kɔnɔ. A ka ca a la, a bɛ ban a yɛrɛ ma dɔgɔkun walima kalo damadɔw kɔnɔ. A ka ca a la, a bana sababu tɛ dɔn. A tigi mako tɛ furakɛli la nka ka a digidigi ni jikalan ye, o ka fisa a ma. Ni ɲɛ kelen tɛ tugu ka ɲɛ, aw ka kan ka a siri (ka a datugu) ni fɛn dɔ ye walasa a ji kana ja.

Tulo gerenni

Ni tulo bɛka geren ka taa dɔɔni dɔɔni san o san ka a sɔrɔ dimi tɛ a la walima gɛlɛya wɛrɛ, a ka ca a la fura tɛ o la. A ka teli ka cɛw minɛ minnu si ye san 40 ye. Tuma dɔw la, tulo gerenni sababu bɛ bɔ tulodimi na (sɛbɛn ɲɛ Tulolabanaw), joginni kungolo la walima tuloden cili. Walasa ka kunnafoni caman sɔrɔ tuloden cilen furakɛcogo kan, aw ye sɛbɛn ɲɛ Tulonɔgɔ lajɛ.

Ni mɔgɔ tulo gerennen don, a bɛ mankan bɔ ani ka ɲɛnamini bila a tigi la.

Ni mɔgɔkɔrɔba tulo gerenna tuma dɔ la, ka ɲɛnamini bila a la ani ka mankan bɔ, o bɛ a jira ko ɲɛnaminibana bɛ a la. A dusukun bɛ ɲugu walima a bɛ fɔɔnɔ ani ka wɔsi kojugu. O la, a ka kan ka tulodimifura ta i n’a fɔ dimɛnidaranati, diménhydrinate, izinitigiw tɔgɔ dalen Daramamini, Dramamine, ani ka a da fo dimi ka mada. Ni dimi ma nɔgɔya walima ni dimi bɛka taa ka segin, aw bɛ taa ni banabagatɔ ye dɔgɔtɔrɔso la.

Sunɔgɔbaliya

A ka ca a la mɔgɔkɔrɔbaw tɛ sunɔgɔ i n’a fɔ denmisɛnnamɔgɔw, wa u bɛ waati jan ta ka a sɔrɔ u ma sunɔgɔ. Funteni waati, u bɛ mɛn u ɲɛ na kosɛbɛ.

Fura dɔw bɛ yen minnu bɛ sunɔgɔbaliya furakɛ, nka aw ka kan ka aw jija cogo bɛɛ la ka u ye ka u to yen foni sunɔgɔbaliya ka jugu.

Nin ye ladilikan dɔw ye walasa ka sunɔgɔ sɔrɔ:

• Ka farikoloɲɛnajɛ baara kɛ tile fɛ.
• Ka kafe ni te to yen, sango wula ni su fɛ.
• Ka nɔnɔ kalaman walima nɔnɔ ni di ɲagaminen min sani an ka an da.
• Ka an ko ji wɔlɔkɔlen na sani an ka an da.
• An ka an da ka fɛrɛ dilan kan ani ka to ka an miiri an ka waati duman tɛmɛnenw na.
• Ni o bɛɛ la aw ma sunɔgɔ sɔrɔ, aw bɛ sɔrɔ ka sunɔgɔ furakisɛ kelen ta miniti 30 sani aw ka aw da tuguni. Sunɔgɔfurakisɛw i n’a fɔ porometazini, prométhazine walima dimɛnidaranati, diménhydrinate. Ni fura ninnu tali bɛ mɔgɔ bali ka siri sunɔgɔfuraw la.

📖 Gafe kɔnɔkow
← Segin kɔfɛ | Taa ɲɛfɛ →