1. Mako gɛlɛn: A b’a ɲini cogo bɛɛ la ka sɔgɔsɔgɔ in furakɛ.
Kunnafoni damadɔw ka ɲɛsin dugumisɛnw kɛnɛyabaarakɛlaw ma
Aw lamɔna sigida min na, aw b’o yɔrɔ kɛnɛya gɛlɛya n’a kow bɛɛ dɔn. Nka ka faamuyali caman sɔrɔ, aw bɛ jateminɛ kɛ sira bɛɛ fɛ.
Dugumisɛnw kɔnɔ, bɛɛ ka lafiya ye kɛnɛyabaarakɛla kungo ye. Aw bɛ mɔgɔ min dɔn o, aw tɛ min dɔn o, aw ye bɛɛ minɛ ka ɲɛ minɛcogo kelen na. Aw ye taa u sɛgɛrɛ.
Aw ye to ka taa bɔ u ye u ka so, u ka forow la, u ka ɲɔgɔn dalajɛ yɔrɔw la, lakɔlisow la. Aw y’u dɛmɛ u ka hɛrɛw n’u tɔɔrɔkow la. Aw ye jateminɛ k’u fɛ u ka don o don kokɛtaw kan minnu bɛ kɛnɛya sabati, walima minnu yɛrɛ bɛ bana ni fiɲɛ lase u ma.
Sani aw ka baara o baara daminɛ aw ka sigida la, aw b’aw hakili jakabɔ fɛnw kan, baara tɛ taa fɛn minnu kɔ ani a bɛna kɛ cogo min na. Aw bɛ nin fɛn ninnu jateminɛ:
Nin ye misali ye min bɛ nin kumakan naani nafa jira. A bɛ se ka kɛ sigarɛtiminnaba dɔ nana a fɔ aw ye ko a ka sɔgɔsɔgɔ tɛka nɔgɔya.
1. Mako gɛlɛn: A b’a ɲini cogo bɛɛ la ka sɔgɔsɔgɔ in furakɛ.
2. A ka laɲini yɛrɛyɛrɛ (walasa ka gɛlɛya furakɛ) de ye ka sigarɛti bila.
3. Walasa ka sɔgɔsɔgɔ furakɛ, a tigi ka kan ka sɔn ka sigarɛti bila. A ka kan ka sigarɛti bilali nafa dɔn.
4. Kunnafoni sɔrɔli a yɛrɛ n’a somɔgɔw fɛ sigarɛtisisi kɔlɔlɔw kan, o bɛ se k’a dɛmɛ kosɛbɛ. A somɔgɔw n’a teriw ka dɛmɛ bɛ se ka kɛ fɛɛrɛ ɲumanw ye.
Kɛnɛyabaarakɛla ka laɲini fɔlɔ de ye ka kɛnɛya gɛlɛyabaw ani sigidamɔgɔw haminanko fanbaw dɔn. N’aw ye ɲininkali labɛn, aw bɛ se ka kunnafoni nafamaw fara ɲɔgɔn kan walasa ka gɛlɛyabaw ni mako nafamaw dɔn.
Sɛbɛn ɲɛ nataw kɔnɔ, ɲininkali misali damadɔw bɛ yen minnu bɛ se ka kɛ. Nka aw y’aw hakili jakabɔ ɲininkaliw kan minnu nafa ka bon aw ka sigida la. Aw ye ɲininkaliw kɛ minnu b’a to aw bɛ kunnafoniw sɔrɔ, ani minnu b’a to fana mɔgɔ tɔw b’u yɛrɛ ɲininka.
Aw ka ɲininkali man kan ka caya kojugu, u man kan ka gɛlɛya kojugu fana sango n’aw bɛ yaala da ni da… Aw man kan yɛlɛ mɔgɔw la barisa o man di u ye. Waati min n’aw bɛ sɛgɛsɛgɛli kɛ, aw bɛ mɔgɔwfɛlaw ni u nikankow jateminɛ. A ɲuman yɛrɛ ye aw kana taa ni ɲininkali sɛbɛn ye aw fɛ. Nka, walasa aw k’aw ka sigida makow dɔn, ɲininkali nafama dɔw ka kan ka to aw hakili la.
A dabɔra ka sigida makow dɔn kɛnɛya sira fɛ, o sira kelen na, ka mɔgɔw bila hakili jakabɔ la.
Fɛn jumɛn bɛ jate i n’a fɔ kɛnɛya taabolo don o don (ɲanamaya, baarakɛcogo, laadaw, o n’a ɲɔgɔnnaw)? Gɛlɛya, haminanko, ani mako kɛrɛnkɛrɛnnen jumɛnw bɛ mɔgɔw la kɛnɛya sira kan ani fɛn wɛrɛw la?
Sow jɔlen don ni minɛn jumɛnw ye? Cogodi? Kokow bɛ cogodi? Sow dugumana bɛ cogodi? Sow jɛlen don wa? Tobili bɛ kɛ gwakulu kan duguma wa, walima a bɛ kɛ min? Mɔgɔw bɛ da mun kan? Dumuni bɛ kɛ min?
Dimɔgɔ, ɲimi, dabi, ɲinɛ, walima fɛn wɛrɛw gɛlɛya bɛ yen wa? U bɛ cogodi? Mɔgɔw b’u kɛlɛ cogodi? An bɛ se ka mun wɛrɛ kɛ?
Dumuni bɛ marayɔrɔ ɲuman na wa? Halisa an bɛ se k’a tanga ka ɲɛ cogodi?
Bagan jumɛnw bɛ du kɔnɔ (wuluw, shɛw, lɛw, o n’a ɲɔgɔnnaw)? U bɛ gɛlɛya jumɛnw lase mɔgɔw ma?
Bana jumɛnw bɛ baganw minɛ ka caya? U bɛ se ka yɛlɛma mɔgɔw fɛ cogodi? An bɛ se ka mun kɛ walasa k’u kɛlɛ?
Mɔgɔw bɛ ji ta min? Ji in saniyalen don wa? Fɛɛrɛ jumɛnw tigɛlen don?
Ɲɛgɛn bɛ du joli kɔnɔ? Du joli b’u matarafa ka ɲɛ?
Dugu saniyalen don wa? Ɲamanw bɛ bɔn min? Munna?
Mɔgɔ joli sigilen don dugu kɔnɔ? Mɔgɔ joli si tɛ san 15 bɔ?
Mɔgɔ joli kalannen don? Mɔgɔ joli bɛ kalan na sisan? Denmisɛnniw bɛ lakalan u ka kokɛtaw la wa? Denmisɛnniw bɛ lakalan cogo wɛrɛ jumɛn na?
Denmisɛnni joli bangera ɲina? Joli fatura?
U ka saya sababu ye mun ye? U tun ye san joli ye? Saya ninnu tun bɛ se ka bali wa? Cogodi?
Sigidamɔgɔw bɛka caya walima u bɛka dɔgɔya? O bɛ na ni gɛlɛya ye wa?
Salon, mɔgɔ kelen kelen bɛɛ banana siɲɛ joli? Bana kelen kelen bɛɛ ye tile joli kɛ? Bana walima joginda suguya jumɛn tun bɛ mɔgɔ kelen kelen na? Munna?
Bana basigilen bɛ mɔgɔ joli la? Bana suguya jumɛnw don? Den joli bɛ muso fanba bolo? Den joli fatura? O sababu bɔra mun na? U fatura k’u si to san joli la? Kun wɛrɛ jumɛnw tun bɛ yen?
Denmansa joli t’a fɛ ka den caman sɔrɔ tuguni? Walima ka bangew janya ɲɔgɔn na? Kun jumɛnw na?
Denba joli bɛ sin di u denw ma? O kuntaala bɛ waati joli bɔ? O den ninnu ka kɛnɛ ka tɛmɛ denw kan minnu ma sin min wa? Munna?
Balo fanba ye jumɛnw ye? U bɛ bɔ min?
Mɔgɔw bɛ balo ninnu minɛ ka ɲɛ wa?
Den joli fanga ka dɔgɔn (sɛbɛn ɲɛ Den min bɛ ka mɔ o den ka kɛnɛ de) walima balokodɛsɛ taamasiɲɛ bɛ joli la? Balocogo ɲuman jumɛn dɔnniya bɛ denmansaw ni kalanden denmisɛnw na?
Mɔgɔ joli bɛ sigarɛti min?
Mɔgɔ joli bɛ dɔlɔ walima minfɛn wɛrɛw min? O bɛ kɔlɔlɔ jumɛn lase u yɛrɛ ni u ka denbaya ka kɛnɛya ma (sɛbɛn ɲɛ Delinako minnu bɛ dankari kɛ kɛnɛya la)?
Suman caman bɛ sɔrɔ dugukolo la du kelen kelen bɛɛ ye wa?
Suman caman bɛna to ka sɔrɔ dugukolo la ni denbayaw bɛka bonya wa?
Sɛnɛkɛdugukolo tilalen don cogodi? Mɔgɔ joli ka dugukolo y’u yɛrɛ ta ye?
An ka kan ka baara jumɛn kɛ walasa ka suman caman sɔrɔ dugukolo la?
Sumanw ni balow bɛ mara cogodi? Tiɲɛtaw ka ca a la wa? Munna?
Jɔyɔrɔ jumɛn bɛ lajiginnimusow ni farafinfurakɛlaw la kɛnɛya sira fɛ?
An bɛ farafinfura suguya jumɛnw kɛ ka furakɛli kɛ?
Fura jumɛnw ka ɲi kosɛbɛ? Kɔlɔlɔ bɛ a dɔw la wa?
Kɛnɛyaso dɔ yɔrɔ ka surun aw la wa? U ka ɲi wa? U ka baarakɛwari ye joli ye? U matarafalen don wa?
Denmisɛnni joli bolocilen don? Bana jumɛn boloci don?
Bana kunbɛn fɛɛrɛ jumɛn wɛrɛw labɛnnen don? Jumɛn wɛrɛw bɛ se ka sigi sen kan?
Fɛn jumɛnw bɛ yen minnu bɛ se ka gɛlɛya don mɔgɔw ka kɛnɛya ni u lafiya la sisan ani don nataw la?
Kɛnɛyako gɛlɛyaw la, jumɛnw bɛ yen mɔgɔw yɛrɛ bɛ se ka minnu ɲɛnabɔ u yɛrɛ ye? U bɛ se k’u jigi da mɔgɔ wɛrɛ ka dɛmɛ kan kosɛbɛ wa?
A ka di mɔgɔw ye ka fɛɛrɛw sɔrɔ k’u yɛrɛ furakɛ ka ɲɛ wa? Munna? U bɛ se ka mun wɛrɛ kalan ka fara o kan? Gɛlɛya jumɛnw bɛ o la?
Setigiw ka hakɛ ye mun ni mun ye? Faantanw dun? Cɛw dun? Musow dun? Denmisɛnniw fana dun? Nin jɛkulu ninnu kelen kelen bɛɛ bɛ minɛ cogo jumɛn na? Munna? O ka ɲi wa? Mun ka kan ka yɛlɛma? Jɔn ka kan k’a kɛ? A ka kan ka kɛ cogodi?
Mɔgɔw bɛ baara kɛ ɲɔgɔn fɛ ka bɛɛ mako dɔn wa? U bɛ ɲɔgɔn dɛmɛ mako gɛlɛnw na wa?
An bɛ se ka mun kɛ dugu kɔnɔ walasa k’a dugusigi diya? Aw ni dugudenw bɛ se ka baara daminɛ fɛn jumɛn na?