Sigida 3
Banabagatɔ lajɛcogo

Walasa ka banabagatɔ ka bana sidɔn, a ka fisa ka banabagatɔ ɲininka ka ɲɛ ani ka a lajɛ hakilisigi la, min bɛ a to bana taamasiɲɛw ni bana kɔnɔ gɛlɛyaw bɛ se ka dɔn minnu bɛ a jira ko bana in ka jugu ani ka a dɔn ko bana in ni bana wɛrɛ taamasiɲɛw bɔlen don ɲɔgɔn fɛ.

Aw kana banabagatɔ lajɛli dan a ka fɔlenw dɔrɔn ma i n’a fɔ bana taamasiɲɛw ani a fari yɔrɔ minnu bɛ a dimi, nka aw bɛ a ɲininka kosɛbɛ a fari fan bɛɛ la kelen kelen walasa aw kana tɛmɛ fɛn nafama dɔ kan.

Misali la: ka ta kungolo la ka na sen na: taamasiɲɛ jumɛnw bɛ kungolo la, kan na, disi la, kɔnɔbara la ani bolow ni senw na.

Aw ka kan ka banabagatɔ lajɛ tuma bɛɛ yeelenmayɔrɔ la, a ka fisa a ka kɛ tilefɛ, aw kana a kɛ so kɔnɔ dibi la abada.

Ni mɔgɔ man kɛnɛ, kɔlɔsili ni sɛgɛsɛgɛli dɔw ka kan ka kɛ. Aw ye aw janto fɛnw na banabagatɔ bɛ minnu ɲɛfɔ aw ye ko olu bɛ kɛ a la a ka bana kɔnɔ (bana taamasiɲɛw). Ni denyɛrɛni walima bobo don, kɔlɔsili nafa ka bon olu ka bana na barisa olu tɛ se ka kuma.

Aw ka kan ka banabagatɔ ka kunnafoniw sɛbɛn ka u mara dɔgɔtɔrɔ ɲɛ (aw ye sɛbɛn ɲɛ Banabagatɔ ka kunnafonisɛbɛn lajɛ).

Ɲininkaliw

Sani aw ka banabagatɔ lajɛ, aw ye ɲininkali dɔw kɛ a la a ka bana cogoya kan. Aw bɛ aw jija cogo bɛɛ la ka nin ɲininkali ninnu kɛ a la.

• I fari fan jumɛn bɛ i dimi?
• Fɛn dɔw bɛ yen minnu bɛ a kɛ i bɛ lafiya wa? Walima minnu bɛ i ka bana juguya wa?
• Bana in taamasiɲɛ fɔlɔ kɛra mun ye? A daminɛna waati jumɛn?
• Dɔ bɛka fara bana dimi kan wa?
• Bana in delila ka i minɛ wa? A delila ka i somɔgɔ dɔ minɛ? Walima i ka dugumɔgɔ dɔ wa?
• Bana jumɛnw delila ka i minɛ ka tɛmɛ? I delila ka opere ka ye wa?
• I bɛka furakɛ sisan wa? Fura suguya jumɛn?

Aw ye to ka ɲininkaliw kɛ ka taa a fɛ walasa ka kunnafoni caman sɔrɔ bana in kan, misali la, ni dimi bɛ banabagatɔ kan, aw ye ɲininkali ninnu kɛ a la:

• Dimi bɛ i fari fan jumɛn? Aw ye a ɲini a fɛ a ka a bolo da dimi yɔrɔ kan.
• A yɔrɔ bɛ i dimi tuma bɛɛ wa? Walima a bɛ i dimi tuma ni tuma? A dimi bɛ wuli waati jumɛn?
• Dimi in cogoya ɲɛfɔ? (a ka jugu wa? walima a bɛ i jenijeni?)
• Dimi in bɛ i bali ka sunɔgɔ wa?

Ni banabagatɔ ye den ye min tɛ kuma, aw ye bana taamasiɲɛw ɲini a la ni a kasicogo kɔlɔsili ye. Misali la, tulodimi bɛ denmisɛn minnu na, aw bɛ a kɔlɔsi u bɛ to ka maga tulodimitɔ la.

📖 Gafe kɔnɔkow
← Segin kɔfɛ | Taa ɲɛfɛ →