Sigida 19
Denbaw ni matɔrɔniw ka kunnafoniw

Muso ka kalolabɔ

Muso ka kalolabɔ bɛ daminɛ a san 11 n’a san 16 cɛ. A bɛ na ka kɔn kalo tile mugan ni segin ɲɛ walima o kɔfɛ. A kuntaala bɛ se tile 3 ma walima tile 4. O b’a jira k’a si sera kɔnɔta ye.

Waati dɔw la, kalolabɔ bɛ kɔnɔdimi bila npogotigini na ani fana a tɛ na a nacogo la tuma bɛɛ. Nin gɛlɛyaw de bɛ npogotigini kan kosɛbɛ, nka a ka c’a la o tɛ bana taamasiɲɛ ye.

Ni koli kɔnɔdimi bɛ npogotigini na:

A man kan k’a da n’a ye, o b’a juguya.

A ka kan k’a taama taama.

A bɛ se ka furaw ta minnu bɛ se ka dimi mada

Fana, a bɛ se ka furaw ta minnu bɛ se ka dimi mada i n’a fɔ asipirini, aspirine walima fura wɛrɛw i n’a fo ibiporofɛni, ibuprofène. O bɛɛ kɔfɛ, a bɛ se ka fini dɔ su ji kalan na k’o d’a kɔnɔ kan.

Koli waati la, npogotigini ka kan k’a yɛrɛ saniya, ka sunɔgɔ ka ɲɛ, ka dumuni kɛ ka ɲɛ ani k’a ka sokɔnɔbaara kɛta kɔrɔw kɛ (i n’a fɔ a tun b’a kɛ cogo min kɔrɔlen). Baasi t’a la muso ka kafoɲɔgɔnya kɛ koli waati. (Nka ni sidabana bɛ kafoɲɔgɔnw dɔ la kelen na, bana yɛlɛmani ka teli.)

Koli/kalolabɔ gɛlɛyaw taamasiɲɛw

• Koli nawaati yɛlɛmayɛlɛmani tɛ kojugu ye muso dɔw fɛ; dɔw bolo, a bɛ se ka kɛ bana basigilen ye, fanga dɔgɔya, jolidɛsɛ, balokodɛsɛ, sɔgɔsɔgɔninjɛ, sidabana jugumanba walima i b’a sɔrɔ kuru sigilen don bange wolonugu kɔnɔ.
• Koli nawaati tɛmɛni bɛ se ka kɛ kɔnɔmaya taamasiɲɛ dɔ ye. Nka npogotigini ni muso minnu si tɛmɛna san 40 kan, olu ka koli nawaati tɛmɛni tɛ kojugu ye. Hami ni jatigɛ bɛ se ka muso ka koli tɛmɛ a kan.
• Ni basi bɔnta cayara k’a kuntaala tɛmɛ kalo kelen kan, o ye kɔnɔtiɲɛ taamasiɲɛ ye (sɛbɛn ɲɛ Kɔnɔtiɲɛni a yɛrɛma lajɛ).
• Ni koli tɛ na kosɛbɛ, a ɲɛ finnen don ani fana dimi b’a la, o bɛ se k’a jira ko den dalen tɛ denso kɔnɔ. O ye kojuguba de ye, o la aw ka kan ka dɔgɔtɔrɔ dɔ sɛgɛrɛ teliya la.
• Ni basi bɛ bɔn kɔnɔ kan, o bɛ se ka kɛ kɔnɔtiɲɛ ye.
• Ni koli bɛ tɛmɛ tile wɔɔrɔ kan, ni basi ɲɛ bɛ yɛlɛma, walima n’a bɛ na ka tɛmɛ siɲɛ kelen kan kalo kɔnɔ, aw ka kan ka taa aw yɛrɛ lajɛ dɔgɔtɔrɔso la. (Basi dɔɔni dɔɔni bɛ bɔn muso dɔw fɛ koli fila ni ɲɔgɔn cɛ, o tɛ baasi ye).

📖 Gafe kɔnɔkow
← Segin kɔfɛ | Taa ɲɛfɛ →