Sigida 12 Kɛnɛya sabati fɛɛrɛw: Yɛrɛtangacogo bana caman ma
Ɲɛgɛndingɛ dilancogo nɔgɔman dɔ filɛ.
Walasa ka dɔ bɔ ɲɛgɛn kasa ni dimɔgɔw la, aw bɛ to ka bɔgɔmugu walima laso kɛ a kɔnɔ tuma bɛɛ. Aw bɛ to ka dingɛ datugu.
Du kɔnɔ, ɲɛgɛn ni kɔlɔn cɛ ka kan ka kɛ mɛtiri 20 ye.
Ni aw ma se ka ɲɛgɛn dilan, aw bɛ aw jija ka binnataa kɛ ka yɔrɔ janya so ni kɔlɔnw, ni jisɔrɔyɔrɔw la. Aw bɛ denmisɛnniw dege a kɛcogo ɲuman na.
Gafe min bɛ wele tubabukan na ko “Assainissement et propreté pour un environnement sain” (Saniya wale minnu kɛnɛya sabati sigida la), hakilina dɔw bɛ o la minnu bɛ kuma ɲɛgɛn dilanni kan. Ɲɛgɛnnɔgɔw fana bɛ se ka kɛ nakɔ kɔrɔ, nka aw kana a kɛ nakɔfɛnw kɔrɔ i n’a fɔ karɔti, shu walima salatiw.
Ɲɛgɛn matarafali bɛ mɔgɔw tanga bana caman ma.
Ɲɛgɛnw ma dabɔ kɛnɛya ni ji ni saniyali dɔrɔn kama. U ɲɛci ka ca:
Sutura yɔrɔ: Ɲɛgɛn tɛ Ɲɛgɛndingɛ dɔrɔn ye. Nka sutura kosɔn a nafa ka bon ka u dilan ka ɲɛ. Ɲɛgɛndingɛ nɔgɔmanw bɛ se ka dilan ni aw bolokɔrɔfɛnw ye.
Lakana: Ni ɲɛgɛnw ma dilan ka ɲɛ, farati bɛ u matarafali la. Ni u yɔrɔ ka jan sow la, mɔgɔ bɛ se ka bin musow kan ni u taara u mako la ɲɛgɛn na. Walasa ɲɛgɛnw ka kɛ lakanayɔrɔ ye, aw ka kan ka u dilan ka ɲɛ yɔrɔ lakananen fana na.
Damu: A kadi mɔgɔw ye ka se ka sigi walima ka sonsoro walima ka jɔ ani ka taama ka fɛrɛ ɲɛgɛn kɔnɔ. Ani fana, mɔgɔw ka teli ka u mako ɲɛ u masurunya ɲɛgɛnw de la, minnu lakananen don ka bɔ fiɲɛ ni sanji ni sanjibugun ma.
Saniya: Ni ɲɛgɛnw nɔgɔlen don walima ni u kasa bɛ bɔ, mɔgɔsi tɛ sɔn ka don u kɔnɔ. O fana de bɛ kɛ sababu ye ka banaw jɛnsɛn joona. Dukɔnɔmɔgɔw ka kan ka ɲɛgɛnw saniyali falenfalen u ni ɲɔgɔn cɛ walima ka wari bɔ u lasaniyali kama, walima ka dabali wɛrɛw tigɛ walasa ɲɛgɛnw saniyalen ka to.
Bonya: Ɲɛgɛn saniyali bɛ tɔgɔ duman ni bonya di u tigiw ma. O de kama mɔgɔ caman bɛ musakaba don ɲɛgɛnw dilanni na.
Walasa ka to kɛnɛya la, a ka fisa aw makoɲɛji bɛɛ ka kɛ jisanumanw ye. Ka fara o kan musow fana mako bɛ saniya fɛɛrɛ wɛrɛw la walasa u jɛlen ka to u ka kalolabɔ waati.
Ɲɛgɛn suguya caman bɛ yen minnu bɛ se ka dilan ni mɔgɔw bolokɔrɔfɛnw ye. A ma fɔ ko bɛɛ ka ɲɛgɛn suguya kelen jɔ, nka min nafa ka bon o de ye ka ɲɛgɛn suguya kelen nafa ɲɛfɔ mɔgɔw ye.
Aw ye aw janto nin na: Datugulan ma kɛnin jaw ɲɛgɛnw na o kun de ye aw ka se ka u kɔnɔnaw ye. Datugulan ka kan ka don ɲɛgɛnw na walima ka u jɔ cogo la, mɔgɔ tɛ se ka ye u kɔnɔ cogo min na, wa ni mako tɛka kɛ Ɲɛgɛndingɛ min na, o ka kan ka datugu.
Ɲɛgɛn minnu bɛ labɛn walasa ka jirituruyɔrɔw nɔgɔ don.
Dingɛ tɛ dunya, a bɛ bili, ani ka so jɔ a kunna, so min bɛ se ka ta ka bɔ a nɔ la. A bɛ jɔ yɔrɔw la, mɔgɔw b’a fɛ ka jiri turu yɔrɔ minnu na ani fana ni u bɛ se ka ɲɛgɛn suguya ninnu ladon ka ɲɛ.
Ɲɛgɛn minnu dingɛ bɛ dunya ka a bili ka ɲɛ ani ka so jɔ a kunna.
U ka ɲi yɔrɔw la, yɔrɔ minnu dugujukɔrɔji yɔrɔ ka jan ani jizon ma teli ka se yɔrɔ minnu na.
Ɲɛgɛn minnu na, banakɔtaa ni ɲɛgɛnɛ tɛ taa fan kelen fɛ.
Ɲɛgɛn da bɛ kɔrɔta ka wo fila kɛ a la. Banakɔtaa ni ɲɛgɛnɛ tɛ taa sira kelen fɛ. Nin ɲɛgɛn suguyaw bɛ dilan yɔrɔw la, mɔgɔw bɛ banakɔtaa kɛ nɔgɔ ye yɔrɔ minnu na, ani yɔrɔ minnu dugujukɔrɔji yɔrɔ man jan, ani jizon ka teli ka se yɔrɔ minnu na.
Ɲɛgɛn wasalen, fiɲɛ bɔda bilalen don minnu dingɛ la (ɲɛgɛn wasa).
Ɲɛgɛndingɛ ka dun, a bɛ bili ni dali ye walima jiri ni bɔgɔ. So bɛ jɔ a kunna ni ka fiɲɛ bɔda bila dingɛ la walasa ka dimɔgɔw minɛ jan na. Nin ɲɛgɛn suguyaw bɛnnen don yɔrɔw la, yɔrɔ minnu dugujukɔrɔji yɔrɔ ka jan, ani jizon ko farati tɛ yɔrɔ minnu na.
Dingɛ fila bɛ ɲɛgɛn minnu na:
Dingɛ fila bɛ kɛ ɲɛgɛn na, minnu man dun. U tɛ bili ka ɲɛ ani minɛn giriman tɛ kɛ ka so jɔ. So bɛ bonya walasa ka ɲɛgɛndingɛ fila bɛɛ koori. Nin ɲɛgɛn suguya ninnu bɛ jɔ yɔrɔw la, mɔgɔw bɛ banakɔtaa kɛ sɛnɛfɛnw kɔrɔ yɔrɔ minnu na.
Ji bɛ kɛ ka ɲɛgɛn minnu banakɔtaa lataa:
Jimarayɔrɔ datugulen, ɲɛgɛndingɛ kelen walima fila, minnu ka dun ni so bɛ u kunna. Nin ɲɛgɛn suguyaw bɛnnen don yɔrɔw la, yɔrɔ minnu dugujukɔrɔji ka jan ani mɔgɔw mako bɛ jɔ ji la yɔrɔ minnu na ka u yɛrɛ saniya.
Ni aw ye ɲɛgɛnw jɔyɔrɔ suganti, aw bɛ a jateminɛ ni u jiw tɛ jigin kɔlɔnw, ni dugujukɔrɔjiw la. Dugujukɔrɔjiw nɔgɔli sababu bɛ bɔ yɔrɔw kɛcogo la i n’a fɔ dugukolo suguya, yɔrɔ ɲigincogo, ani dugujukɔrɔji yɔrɔ janya hakɛ. Fɛɛrɛ dɔw bɛ se ka a to lakana ka sabati sira dɔw fɛ.
Dingɛ dunya (ni ɲɛgɛn wuluwuluma don) walima ni dingɛ tilalen don fila ye (ɲɛgɛn min banakɔtaa bɛna kɛ nɔgɔ ye) u ni dugujukɔrɔji cɛ ka kan ka kɛ mɛtiri fila ni tila ye. Ni aw bɛ ɲɛgɛndingɛ sen, ni aw ye a ye ko a yɔrɔ dugukolo ɲiginnen don walima ni dingɛ fara ji la, o bɛ a jira ko yen tɛ ɲɛgɛn jɔyɔrɔ ɲuman ye. Aw bɛ a to aw hakili la ko dugujukɔrɔji bɛ yɛlɛn samiya fɛ ka tɛmɛ tilema waati kan. Aw kana ɲɛgɛn sen cogosi la jisigiyɔrɔw la.
Ni aw ye a ye ko ɲɛgɛnji bɛna dugujukɔrɔjiw nɔgɔ, aw bɛ a lajɛ ka banakɔtaa kɛyɔrɔ kɛ dingɛ ye, min tɛ dunya, i n’a fɔ a ɲɛfɔlen don cogomin sɛbɛn ɲɛ Ɲɛgɛn suguyaw la.
Ɲɛgɛnw ni baw ni dalaw ni minnijitayɔrɔw ni kɔw, ani kɔlɔnw cɛ janya ka kan ka kɛ mɛtiri 20 ɲɔgɔn ye.
A ka ca a la, dugujukɔrɔjiw bɛ boli ka jigin. Ni ɲɛgɛn jɔyɔrɔ wɛrɛ foyi tɛ aw bolo fo ɲɛgɛnji bɛ dugujukɔrɔji sɔrɔyɔrɔ minnu na, aw bɛ u jɔ kɔlɔnw, jibolisira, ni dugumala cɛ.
Ɲɛgɛnw ka kan ka kɛ kɔlɔn jibolisira ni dugumala cɛ, barisa ji bɛ boli ka jigin de.
