Dɔrɔgu tako jugu ni a donni mɔgɔ joli la

Dɔrɔgu tako jugu ni a donni mɔgɔ joli la, o kɛlen don gɛlɛyaba ye diɲɛ kɔnɔ bi.

Sigarɛti ni dɔlɔyamariyalen don jamana caman na, o ye a to mɔgɔw tɛ ɲɛ u kɔ. U bɛ kɛ mɔgɔ caman sata ni u ka bana sababu ye san o san diɲɛ fan bɛɛ. Dɔlɔ minko jugu kɛra gɛlɛya ye kɛnɛyakow la, ani denbayaw ni sigidaw la diɲɛ kɔnɔ. Sigarɛti kɛra mɔgɔ caman sata ye jamana yiriwalenw na nka sisan a ka jugu faantan jamanaw na. Ni sigarɛtimin dɔgɔyalen na jamana yiriwalenw kɔnɔ, sigarɛti dilannanw ye a daminɛ ka a caman feere faantan jamanaw kɔnɔ min kɛra u bolo sugu kura ye. Sigarɛti ni dɔlɔmin kɔlɔlɔw ɲɛfɔlen don gafe ɲɛ Dɔlɔmin ni Sigarɛtimin na.

Sigarɛti ni dɔlɔ kɔ, mɔgɔ caman bɛ dɔrɔgu suguya wɛrɛw ta diɲɛ kɔnɔ, dɔrɔgu minnu ma yamariya. Sigida bɛɛ ni u ka tɔgɔ dalen don, i n’a fɔ misali la marijuwana (jiri, po, bin, ganja), opiyɔmu (heriyini, mɔrifini), metanfetamini (telimani) ani kokayini (poudre blanche). Mali la, dɔrɔgu dɔw bɛ yen i n’a fɔ bilebile (bleble), katɔzi (quatorse), amadu aya (Amadou Ayah), sanburu ɛndiyɛn (chanvre indien) ani Alimukayikayi (Alimou kayekaye).

Gɛlɛya wɛrɛ bɛ yen sisan dugubaw kɔnɔ ni o ye denmisɛnw ka fura jugu dɔ samani ye i n’a fɔ kɔli, tuma dɔw la pɛntiriji, samaratulu, gazuwali ani fɛn jima wɛrɛw. Tuma dɔ la mɔgɔ dɔw bɛ fura ta ka tɛmɛ a tata hakɛ kan.

Dɔrɔgu dɔw bɛ kunu, a dɔw pikiri bɛ kɛ, a dɔw bɛ min walima ka a ɲimi ani ka a sama. Dɔrɔgu bɛɛ ni a kɔlɔlɔ don farikolo la. Kokayini bɛ se ka mɔgɔ fari walawala ani ka a tigi nisɔn diya nka kɔfɛ a tigi bɛna a ye ko a sɛgɛnnen don, a dusu tiɲɛnen don ka a fari faga a kan. Dɔrɔgu dɔw bɛ mɔgɔ su i n’a fɔalikɔli, opiyɔmu, mɔrifini ani eroyini nka o kɔfɛ, a bɛ a bila kokuntankɛ la walima ka a kɛ a tɛ bɔ a yɛrɛ kalama. Dɔrɔgu wɛrɛw bɛ yen minnu bɛ mɔgɔ bila kumakuntan fɔ la ani malobaliya, o dɔrɔguw ye marijuwana, PCP, LSD ani peyoti ye.

Aw ye aw janto nin na: Muso kɔnɔma ka sigarɛti ni dɔlɔ ani dɔrɔgu wɛrɛw minni bɛ se ka gɛlɛya lase a den ma. Mɔgɔ caman ka pikiribiɲɛ kelen kɛ ka u yɛrɛ sɔgɔ, o bɛ se ka kɛ sababu ye ka bana juguw yɛlɛma ɲɔgɔn na i n’a fɔbiɲɛdimi (gafe ɲɛ Biɲɛdimi) ani sidabana (gafe ɲɛ Sigida 24 Sidabana).

A ka ca a la mɔgɔw bɛ dɔrɔguw ta walasa u bɛ ɲinɛ u ka gɛlɛyaw ni kɔngɔ kɔ. Nka ni u ye a tali daminɛ, u tɛ se ka a bila tuguni. Ni u ye a lajɛ ka a jɔ, u bɛ nisɔngoya ka bana walima ka kɛ nijugu ye. Walasa u ka se ka u ka dɔrɔgu sɔrɔ, u bɛ ko bɛɛ kɛ, u tɛ sɔn ka dumunikɛ wa u bɛ tila ka ban u ka denbaya la. O cogo de la dɔrɔgu tali bɛ na ni gɛlɛyaw ye duw kɔnɔ ani sigidaw la.

Dɔrɔgu bilabaliya bɛ se ka fɛn dɔw lase mɔgɔ ma, i n’a fɔ:

• Banyɛrɛ la
• Du kɔnɔ gɛlɛyaw,
• Binkanni
• Nijuguya

Dɔrɔgu dɔw bɛ yen minnu bila man di, i n’a fɔ kokayini ani eroyini. Mɔgɔ bɛ mɛn dɔrɔgu dɔw tali la ka sɔrɔ a man don u joli la. Dɔrɔgu bilabaliya bɛ se ka bana bila mɔgɔ la walima ka a faga. Nka ni mɔgɔw ye u cɛsiri, ka u jija ani ka dɛmɛ don dɔrɔgutalaw ma, a tako jugu bɛ dabila.

Ni mɔgɔ ye dɔrɔgu bila, a bɛna a ye ko a tɛ hɛrɛ la, a bɛ tila ka taabolo wɛrɛ ta. O bɛ wele ko nege kɔlɔlɔw. A tigi bɛ kɛ mɔgɔ dusuba ye, ka a fari faga a kan ani ka a kɛ mɔgɔ dusumango ye. A bɛ kɛ a hakili la ko a tɛ se ka ɲɛ dɔrɔgu kɔ.

Dɔrɔgu dɔw nege bɛ mɔgɔ bila ka kojugu kɛ u yɛrɛ la walima mɔgɔ wɛrɛ la, dɔrɔguw i n’a fɔ kokayini walima eroyini. O la, a ka kan ka taa dɔgɔtɔrɔso kɛrɛn­kɛrɛnnen dɔ la. Dɔrɔgu wɛrɛw bɛ yen i n’a fɔalikɔli, marijuwana, sigarɛti ani dɔrɔgu samataw, olu bilali tɛ fɛn kɛ mɔgɔ la fo ka se dɔgɔtɔrɔso la taa ma, nka du kɔnɔ mɔgɔw ni teriw ka dɛmɛ nafa ka bon kosɛbɛ a tigi ma.

Nin ye ladilikan dɔw ye minnu bɛ se ka dɛmɛ don dɔrɔgu talaw ma:

• Aw bɛ dɛmɛ don mɔgɔ ma, mɔgɔ min b’a fɛ ka dɔrɔguta dabila. Aw bɛ a to aw hakili la ko a ka dusumangoya tɛ aw ko ye nka a ka dɔrɔgu bilali sababu don.
• Sigida dɔrɔgutala kɔrɔw bɛ se ka fara ɲɔgɔn kan ka dɛmɛ don mɔgɔw ma minnu b’a fɛ ka a dabila. “Alikɔliki anonimu” ye o tɔn dɔ ye (Alcooliques Anonymes). O dɔlɔminna kɔrɔw ni dɔrɔgutala kɔrɔw ka tɔn ye mɔgɔ caman dɛmɛ ka bɔ dɔlɔmin ni dɔrɔguta la diɲɛ fan caman na.
• Sigarɛtimin, dɔlɔmin ni dɔrɔguta kɔlɔlɔw bɛ se ka ɲɛfɔ denmisɛnw ye bangebaaw ni lakɔlikaramɔgɔw ni kɛnɛya­baarakɛlaw fɛ. Aw bɛ taabolo ɲumanw ɲɛfɔ denmisɛnw ye ani ka u ladi ka bɔ jogo juguw sira kan.
• Aw bɛ aw jija ka gɛlɛyaw kɛlɛ aw ka sigida la, gɛlɛya minnu bɛ denmisɛnw don dɔrɔguta la i n’a fɔ kɔngɔ, baarako, ani dɛmɛ sɔrɔbaliya. Aw bɛ dɛsɛbagatɔw dɛmɛ ka u ka hakɛw sɔrɔ.

Waleya ɲumanw ka teli ka a tigi dɛmɛ ka tɛmɛ ɲangili ni nimatɔɔrɔ kan.

📖 Gafe kɔnɔkow
← Segin kɔfɛ | Taa ɲɛfɛ →