Kuna

Bana basigilen don min bɛ sɔrɔ jamana damadama na, ni a sababu ye banakisɛ ye min bɛ wele Hanisan ka basili (bacille de Hansen). A yɛlɛma man di: fo ni mɔgɔ min ni banabagatɔ dorogora ɲɔgɔn na ka mɛn. Nin bana yɛlɛmata bɛ mɔgɔ minɛ dɔɔni dɔɔni, tuma dɔw la san caman.

A yɛlɛmali bɛ sɔrɔ sababu dɔw fɛ i n’a fɔ saniyabaliya, dumuni dafalen dunbaliya, ani mɔgɔ minnu sigiyɔrɔw koronnen don. Bana in bɛ se ka bɔ banabagatɔ furakɛbali dɔ la ka yɛlɛma mɔgɔw wɛrɛ fɛ min ka bana minɛ ka teli. Kuna ka ca dugu minnu na, olu denmisɛnniw ka kan ka lajɛ kalo 6 o kalo 6 fo kalo 12 (kɛrɛn­kɛrɛnnenya la, kunatɔ bɛ minnu ka so).

Taamasiɲɛw:

Kɛrɛn­kɛrɛnnenya la, a bɛ bɔ wolo ni fasaw de la, ani ka kɛ banabagatɔ tɛ dimi dɔn a bolow la ka fara senw ni bolow mulukuli kan.

Kuna taamasiɲɛ fɔlɔ ye nɔw ye farikolo la, nɔ minnu bɛ jɛya ka bɔ farikolo fan tɔw kɔrɔ ani minnu tɛ mɔgɔ ŋɛɲɛ wa dimi tɛ u la. A daminɛ na, ni fɛn magara nɔ ninnu yɔrɔ la, o bɛ digi a tigi la. Aw ye to ka a jateminɛ. Ni nɔw dimi dɔnni bɛka dɔgɔya walima ni a bɛka ban. Walasa ka a dɔn ko kuna don walima kuna tɛ, aw bɛ banabagatɔ bila ka a ɲɛw tugu, ka sɔrɔ ka kɔrimugu meleke kalani dɔ la, ani ka nɔ ninnu munumɛnɛ ni o ye. O waati la aw bɛ a ɲininka ni a bɛ a dimi walima ko fɛn bɛka maga a la. Ni a ma bɔ a kalama, o bɛ a jira ko o yɔrɔ kirinnen don (aw bɛ a sanga ni fariyɔrɔ kɛnɛmanw ye).

Aw bɛ a tigi fari fan bɛɛ lajɛ ni nɔ tɛ a la, kɛrɛn­kɛrɛnnenya la ɲɛda, bolokala, kɔ, a sigilan, ani a tigi senw.

Nɔ minnu dan dɔn man di.

Nɔ jɛman ɲɛ ni farikolo fan tɔw ɲɛ tɛ kelen ye, a jɛlen tɛ kosɛbɛ ni fara bɛrɛ fana tɛ kɛ a kan.

Tiri min bɛ kɛ farikolo la a bɛ kɛ i n’a fɔ tɔnɔgɔ, a dan bɛ se ka ye walima a tɛ se ka ye.

A nafa ka bon kosɛbɛ ka kuna taamasiɲɛ fɔlɔw dɔn, sani a ka fiɲɛ bila mɔgɔ la.

Taamasiɲɛ labanw: A taamasiɲɛ labanw tɛ kelen ye mɔgɔw la ka a sababu kɛ u farikolo ka bana kunni cogoya la a yɛrɛ ma:

• Banabagatɔ tɛ bɔ ko kalama ni i ye a sɔgɔ walima ni i ye fɛn kalaman dɔ maga a yɔrɔ la (a ka ca a la a senw ni a bolow).
• Bolow ni senw fanga bɛ dɔgɔya walima u bɛ bɔ u cogo la.

bolokɔni bɛ tigɛ

Senkɔniw bɛ tigɛ

Senfasaw bɛ ja

• Fasaw bɛ bonya wolo kɔrɔ ka kɛ sirabaw ye. Ni aw magara u la, u tɛ a tigi dimi.

Aw ye fasa jacogo lajɛ ja ninnu na:

• Dimi walima sɔgɔsɔgɔli tɛ kɛ bolow ni senw na. Nɔw bɛ bɔ u cogo la walima dimi tɛ kɛ u la.

Ni kuna juguyara kosɛbɛ, o taamasiɲɛw ye:

Dimi tɛ yɔrɔ dow

jolidimintanw bɛ bɔ senw ni bolow la

Ɲɛkunkansiw bɛ bɔn

fiyen

nun bɛ gɔlɔn

Tulofuraw bɛ fɔsɔnfɔsɔn

Jolidimintanw bɛ bɔ senw ni bolow la

Senw ni bolow bɛ faga walima u bɛ bɔ u cogo la

Kuna furakɛcogo

Kuna bɛ se ka kɛnɛya hali ni a furakɛli kuntaala bɛ janya. Aw ye dɔgɔtɔrɔ ka ladilikanw bato, wa aw kana timinangoya ni aw ye a ye ko fura in dɔ bɛ ka kɛ i n’a fɔ a bɛ bana tɔ juguya. Dɔgɔtɔrɔ bɛ a dɔn, wa a bɛ se ka fɛɛrɛ sɔrɔ a la. Fura min ka fisa, o ye dapisɔni (Dapsone) ye, ani fura fila bɛ fara o kan (aw bɛ gafe ɲɛ Banaba (bagi, kuna) furaw ni Kulofazimini, clofazimine (izinitigiw ka tɔgɔ dalen lanpɛrɛni, Lamprene) lajɛ).

Sani fura ka nɔ bɔ, aw bɛ to ka fari yɔrɔ tiɲɛnnenw kɔlɔsi walasa tasuma kana u jeni walima u ka tigɛ aw ɲina ma.

Ni kuna taamasiɲɛ dɔ daminɛna aw la (farigan, farifunu, dimi lala ani senw ni bolow fununi, walima joliw ɲɛw na), walima a dɔ bɛka juguya ka taa a fɛ ka a sɔrɔ aw bɛ fura tali la, aw bɛ tɛmɛ ni fura tali ye ani ka dɔgɔtɔrɔ dɔ ka dɛmɛ ɲini.

Senw ni bolow ani ɲɛw tangacogo tigɛli ma kuna fɛ:

Kunatɔ ka sen ni a bolo la joli belebelew sababu tɛ kuna yɛrɛ ye, wa mɔgɔ bɛ se ka yɛrɛ tanga o joliw ma. O joliw bɛ sɔrɔ ka a sababu kɛ ni fari yɔrɔw kirinna, a tigi tɛ a yɛrɛ sɛgɛn ka a yɔrɔw joliw lakana.

Misali la ni mɔgɔ dɔ taama jan kɛ o kɛra sababu ye a kuruw bɔ a senw na, u bɛ a dimi, o la a bɛ taama dabila walima a bɛ cun a sen kan.

• Nka ni jolimisɛnni bɔra kunatɔ la, a tɛ a dimi.
• O la, a bɛ taama a kan fo jolimisɛnni in bɛ juguya ka nɛ ta.
• A tigi tɛ dimi dɔn fo joli in ka juguya ka se a kolo ma.
• Waatini kɔnɔ, kolo bɛ tiɲɛ ani ka sen tɔ yɛlɛma.

1. Aw ye a tigi bolow ni a sen tanga tigɛlifɛnw ma, min bɛ se ka kurumisɛnniw da ci walima ka u jeni:

1. Aw samarantan kana yala, kɛrɛn­kɛrɛnnenya la gabakuruma yɔrɔw ni ŋɔnima yɔrɔw la. Aw bɛ samara forokoma don walima babisamara. Aw bɛ susɛma fɛn dɔ don aw sen na walasa samara kana sen fan dɔw tigɛ.

1. Aw bɛ ganw don tobili ni baara waatiw la. Aw kana maga fɛn kalaman la ka a sɔrɔ aw ma fɛn dɔ don aw ni a cɛ fɔlɔ (i n’a fɔ ka fini meleke aw bolo la). Ni aw bɛ se, aw kana baara kɛ fɛn kalamanw ni fɛn dabɔlenw na (pɔntimafɛnw). Aw kana sigarɛti min.

2. Tile bin o bin, (walima waati o waati ni aw ye baaraba kɛ ani ka taama jan kɛ), aw ye aw bolow ni aw senw lajɛ ka ɲɛ. Walima aw ye mɔgɔ wɛrɛ bila ka a lajɛ aw ye. Aw ye a lajɛ ni joli, bɔsilida, walima ŋɔni tɛ a la. Aw ye a lajɛ fana ni bolo ni sen yɔrɔ dɔw bilennen tɛ, u kalayalen tɛ walima ni u fununen tɛ, walima ni joli tɛ u la. Ni aw ye nin fɛn o fɛn ye aw yɛrɛ la, aw bɛ aw lafiɲɛ fo aw fari ka lafiya. O bɛ aw kolo gɛlɛya ka fanga di wolo ma, ka se ka jolimisɛnniw bali.
3. Ni joliba bɛ aw la, aw bɛ joli in saniya fo ka a kɛnɛya. Aw bɛ aw jija ka aw lafiɲɛ fo ka joli in kɛnɛya. Aw kana a to joli ka bɔ a yɔrɔ la tuguni.

4. Aw ye aw ɲɛw tanga. Mɔgɔ caman ɲɛ bɛ tiɲɛ ka sababu kɛ a tɛ kɔminkɔmin kosɛbɛ, ka da a kan a fanga ka dɔgɔn, a sogo kirinnen don. Ka to ka i ɲɛ kɔmin, o bɛ a to ɲɛ bɛ ɲigin ani ka saniya. Ni aw tɛ se ka a kɔmin ka ɲɛ, aw ye aw ɲɛw datugu kosɛbɛ tuma dɔw la tile kɔnɔ, kɛrɛn­kɛrɛnnenya la waati min gɔngɔn bɛ wuli. Aw ye tile kɔrɔwɛriw (lunɛti) don, minnu kɔnɔ dibilen don ka a fara fugulan kan. Aw bɛ ɲɛw lasaniya ani ka u tanga dimɔgɔw ma.

Ni aw ye ni waleya ninnu kɛ ani ka furakɛli daminɛ joona, fiɲɛ minnu bɛ sɔrɔ kuna fɛ olu caman bɛ se ka bali.

📖 Gafe kɔnɔkow
← Segin kɔfɛ | Taa ɲɛfɛ →