Kunfilanitu

Nugulabana gɛlɛn don min bɛ sɔrɔ banakisɛ fɛ, a bɛ balo ji nɔgɔlen na.

Bana mana daminɛ tile 1 ka se tile 5 ma, a bɛ kɔnɔboli jugumanba cun mɔgɔ kan: banakɔtaa kɔtigɛbali, a jilama ka fɔɔnɔ kɛ a senkɔrɔ. Banakɔtaa ɲɛ bɛ kɛ i n’a fɔ malokoji, ji min bɛ bɔ banabagatɔ fari la tile kɔnɔ, o bɛ a daminɛ litiri 10 na ka se litiri 20 ma, o bɛ kɛ sababu ye ka farilajidɛsɛ jugumanba bila a tigi la.

O farilajidɛsɛ bɛ na ni banabagatɔ fanga dɔgɔyali ye, ka a ɲɛw taa wo kɔnɔ, ka a kumakan jigin a kɔnɔ ani ka a fasaw ja. Ni aw ye a wolo bisi dɔɔni, a bɛ ɲuguɲugu, senw ni bolow kun bɛ suma. Ninakili bɛ teliya, tansiyɔn bɛ jigin.

Farikolo funteni bɛ se ka jigin ka se degere 35 ma, ni a tigi ma furakɛ o dɔrɔn, a ka teli ka kirin ani ka sa.

Kɔnɔboli jugumanba ni fɔɔnɔ min bɛ se ka baliku faga lɛri damadɔ kɔnɔ, o bɛ se ka kɛ kunfilanitu ye.

A dɔw bɛ yen minnu man jugu ani u kɛnɛya ka di. Kunfilanitu jugumanba, banakɔtaa kɔtigɛbali, o farati ka bon barisa a yɛlɛma ka di, ka da a kan banabagatɔ bɛ banakisɛ jɛnsɛn mɔgɔw ɲinɛ ma hali ni bana ni kɔnɔbolibana waati tɛ.

Mɔgɔ dɔw bɛ yen kɔnɔbolibana tɛ olu minɛ, nka u bɛ se ka kunfilanitu banakisɛ jɛnsɛn.

A furakɛcogo

Kunfilanitu caman bɛ yen minnu bɛ se ka furakɛ ka ɲɛ ni kɛnɛyajiw minni ye. O minfɛnw bɛ se ka kɛ kɔkɔma ye min bɛ farikolojibɔta nɔnabila (tubabukan: solution réhydratante orale, SRO), u labɛnnen don ka ban nka u da ka gɛlɛn; aw ye gafe ɲɛ Kɛnɛyaji lajɛ.

Kunfilanitu jugumanba la, banakisɛ­fagalanw tali bɛ dɔ bɔ bana kuntaala ni yiriyaraw bɔli la. Banakisɛfalanw ninnu ka kan ka kɛ fura duntaw ye minnu bɛ ta fɔɔnɔ jɔlen kɔ. Banakisɛfalan pikirilamaw da ka gɛlɛn ka a sɔrɔ nafa wɛrɛ tɛ u la ka tɛmɛ a tataw kan.

Banakisɛ­fagalan minnu bɛ kɛ ka kunfilanitu furakɛ

Kunfilanitu fura fɔlɔ ye tetarasikilini (tétracycline) furakisɛ ye

• Kilogaramu kelen o kilogaramu kelen, aw bɛ a miligaramu 12,5 di siɲɛ 4 tile kɔnɔ fo ka se tile 3 ma.
• Walasa ka kunnafoni caman sɔrɔ yɛrɛtangacogo ni a tata hakɛ kan min bɛ bɛn banabagatɔ si hakɛ ma, aw ye gafe ɲɛ Tetarasikilini lajɛ.

Walima aw bɛ se ka dɔkisisikilini (doxycycline) miligaramu 300 di tako kelen na, nka aw kana a di denmisɛnniw ma. Aw ye gafe ɲɛ Dɔkisisikilini, doxycycline (izinitigiw ka tɔgɔ dalen: wibaramisini, vibramycine) lajɛ.

Tetarasikilini talen kɔfɛ ni bana ma nɔgɔya, aw bɛ kotirimɔkizazɔli (cotrimoxazole) ta (aw ye gafe ɲɛ Kotiri, Cotrimoxazole lajɛ).

Eritoromisini (érythromycine) ni kuloranfenikɔli (chloramphénicol) fana bɛ se ka kɛ ka a furakɛ ni banakisɛ­fagalan kofɔlen ninnu sɔrɔcogo tɛ aw bolo.

Waleya minnu ka kan kɛ ni aw sɔmina ko bana in bɛ mɔgɔ dɔ la

• Aw bɛ banabagatɔ mabɔ mɔgɔ tɔw la;
• Aw bɛ banakɔtaa ni fɔɔnɔ ani sugunɛ kɛ minɛn kɔnɔ jawɛliji bɛ min kɔnɔ, aw bɛ ji litiri tilancɛ (½) fara a kan walima ipokuloriti (l’hypochlorite) kalisiyɔmu (calcium) 1 walima banakisɛ­fagalan wɛrɛ min bɛ aw bolokɔrɔ;
• Aw bɛ to ka jimafɛnw di banabagatɔ ma. Aw bɛ aw tɛgɛ ko ka a jɛ ni aw magara banabagatɔ la.
• Aw bɛ dɔgɔtɔrɔ dɔ wele joona joona.

Kunfilanitu yɛlɛmacogo

Bana in bɛ se ka yɛlɛma ni i magara kunfilanitutɔ la walima su min sata kɛra kunfilanitu ye, nka a bɛ sɔrɔ kɛrɛn­kɛrɛnnenya la ji nɔgɔlen, minfɛnw, dumunifɛn kɛnɛw (jɛgɛ kɛrɛn­kɛrɛnnenya la kɔkɔji la dumuni minnu bɛ sɔrɔ jinɔgɔlen na, olu kɛnɛ walima u mɔbali dunni fɛ). Banakɔtaa kɛra nakɔfɛn minnu kɔrɔ walima minnu sanangora jinɔgɔ la, olu fana bɛ se ka bana in sababuya. I n’a fɔ bana tɔw minnu bɛ kɔnɔboli bila mɔgɔ la, jinɔgɔ ni dimɔgɔ, olu nɔba bɛ nin bana in na.

Banakisɛw ni tumu bɛ bana yɛlɛma mɔgɔ fɛ cogomin

Tuma dɔw la, a ka nɔgɔn ka banakisɛw ni tumuw yɔrɔ dɔn, kɛrɛn­kɛrɛnnenya la fɛn nɔgɔlenw i n’a fɔ banakɔtaa, dumuni tiɲɛnenw, ɲɛgɛn dingɛw, o ni a ɲɔgɔnnaw. Nka tuma dɔw la a bɛ se ka kɛ yɔrɔw la an hakili la ko yɔrɔ minnu saniyalen don, i n’a fɔ ji min ɲɛ jɛlen don, walima an tɛgɛw.

Banakisɛw ni tumuw bɛ se ka yɛlɛma mɔgɔ wɛrɛ fɛ gɛrɛɲɔgɔnna fɛ walima fiɲɛ fɛ ni dɔ sɔgɔsɔgɔra walima ka tiso. U bɛ an ka dumuniw ni jiw lasɔrɔ dimɔgɔ, fɛnɲɛnama wɛrɛw, ani baganw fɛ. U bɛ se ka balo dumuniw tobibali (mɔbaliw) fana na. Tumu ninnu dɔ bɛ se ka yɛlɛma ji minta fɛ, ni aw bɛ don a la walima ni aw bɛ aw ko a la ka a sɔrɔ banakisɛ bɛ a la. Banakisɛ ni tumu bɛ kɔnɔboli bila mɔgɔ la nin sira ninnu de fɛ:

A kunbɛncogo ɲuman tɛ tɛmɛ saniya matarafali kan

Kunfilanitu ka teli ka mɔgɔw minɛ mɔgɔ minnu ye dɛsɛbagatɔw ye ani minnu tɛ saniya matarafa. Walasa ka kunnafoni caman sɔrɔ saniya kan, ka kɔnɔbolibanaw kunbɛn, aw ye Sigida 12, Kɛnɛya sabati fɛɛrɛw lajɛ. kumala­surunya la fɛɛrɛ dɔw filɛ minnu bɛ se ka ta kunfilanitu waatiw la.

Dumuni saniyali fɛɛrɛw

• Ji minta ka kan ka saniya:
• Ka a sɛnsɛn ani ka a furakɛ: jawɛliji ye banakisɛ­fagalan ɲumanba ye an bɛ se ka min kɛ ka an ka jiw furakɛ. Aw bɛ jawɛliji tɔniko 4 kɛ ji litiri kelen kelen bɛɛ la, ka a bila fo miniti 20 walima ka tɛmɛ o kan sani aw ka a min.
• Walima aw bɛ a wuli (o la banakisɛ bɛ sa sanga damadɔ ji wulilen kɔfɛ). Aw bɛ ji in to a wuliminɛn kɔnɔ ka aw ka baarakɛ a la.
• Aw bɛ to ka dumuni mɔnenw dun.
• Aw kana dumuniw tobi joona ka bila, wa aw kana dumuni kɔrɔ kalayalen dun ka da a kan a bɛ se ka banakisɛ sɔrɔ dimɔgɔw fɛ. Aw bɛ u datugu ni fini jɛlen dɔ ye. Sani aw ka maga dumuniw na, o ka kan ka a sɔrɔ aw ye aw tɛgɛ ko ni safinɛ ye ka ɲɛ. Aw bɛ aw jija aw ka tobilikɛminɛn saniyalen ka to. Aw kana nakɔfɛn kɛnɛw ni u fara dun.

Farikolo saniyali

Walasa ka kɔnɔbolibanaw kunbɛn, aw bɛ aw tɛgɛw ko tuma bɛɛ ni ji ni safinɛ ye ka ɲɛ, nka kɛrɛn­kɛrɛnnenya la:

• Sani aw ka tobilikɛ,
• Sani aw ka dumunikɛ,
• Ani aw bɔ o bɔ ɲɛgɛn na.

Dukɔnɔna saniyali

• Aw bɛ ɲɛgɛnw matarafa, ani ka u jɔ du kɔnɔ yɔrɔ la, u nɔgɔ tɛ se kɔlɔnw ma yɔrɔ min na (aw ye sɛbɛn ɲɛ Sigida saniyali lajɛ);
• Aw bɛ dukɔnɔnaw saniya ka u ɲamanw cɛ.

📖 Gafe kɔnɔkow
← Segin kɔfɛ | Taa ɲɛfɛ →