Denmisɛn fitiniw balocogo ɲuman

Ka a ta u kalo 4 fo u kalo 6 fɔlɔ kɔnɔ:

Foyi man kan ka di den ma a kalo 6 fɔlɔ kɔnɔ ni sinji dɔrɔn tɛ. Sinji ɲɔgɔn tɛ denfitiniw ka balo la, wa a ka senu. A ka fisa ni dumuni tɔ bɛɛ ye walima aw ka dendumuni dilannen minnu san. Ni sinji dɔrɔn bɛ di den ma ka a ta a kalo 4 fo a kalo 6 fɔlɔ kɔnɔ, o bɛ a tanga kɔnɔboliw ni banamisɛn caman ma. Ni aw sɔmmina ko farilajidɛsɛ bɛ aw den na (aw ye a taamasiɲɛw lajɛ), aw bɛ se ka dumunikɛkutu ɲɛ 3 ka se 6 ma, o ji tobilen di a ma sindi KƆFƐ. Nka a nafa ka bon ka sin di a ma tuma ni tuma, wa ma fana ka to ka ji caman min.

Denba dɔw bɛ den dabɔ joona, barisa u hakili la ko sinji ma ɲi den ma, walima ko ji bɛrɛ tɛ u sin na. Nka den bɛ nafaba de sɔrɔ sinji na, hali ni ba fasalen don ka a fanga ban.

Ni sidabana bɛ denba la, a bɛ se ka yɛlɛma den na sinji fɛ. Nka ni a tɛ se ka ji sanuman sɔrɔ, kɔnɔboli, farilajidɛsɛ farikolo la, ni balodɛsɛbana ka teli ka den faga ka tɛmɛ sidabana kan. Sisan, fura dɔw bɛ yen, fura minnu bɛ sidabana yɛlɛmali bali den na sinji fɛ (aw ye sɛbɛn ɲɛ Sidabana yɛlɛmali den na ba fɛ, o kunbɛncogo lajɛ). Nka a kɛra a fɛn o fɛn ye, aw de bɛ se ka kow jateminɛ aw fɛ ani aw ka sigida la ani ka a latigɛ aw ka kan ka a ko kɛ cogomin na.

Den bɛɛ bɛ u fa sɔrɔ u ba sinji:

• Walasa sin kana ja joona, denba ka kan ka to ka sinji di den ma, a ka to ka dumuni ɲumanw dun ani ka jimafɛn caman min.
• Dumuni wɛrɛ man kan ka di den ma sani a ka kalo 6 sɔrɔ, fo sinji dɔrɔn, o kɔ aw bɛ fɔlɔ tuma bɛɛ ka sinji di sani aw ka dumuni tɔw di a ma.
• Ni ji foyi tɛ denba sin na, walima bɛrɛ tɛ bɔ a la, a ka kan ka dumuni ɲumanw dun waati bɛɛ, ka to ka jimafɛn caman min, ani ka to ka sin nukun don den da. Sinji dilen kɔ, nɔnɔ suguya wɛrɛw bɛ se ka di den ma tasa la, i n’a fɔ banɔnɔ, misinɔnɔ, buwati kɔnɔ nɔnɔjima ani nɔnɔmugu; aw bɛ a wuli fɔlɔ; nka a man kan ka di biberɔn na. Aw bɛ sukaro walima tobilikɛ tulu dɔ fara o nɔnɔ suguyaw kan. A kana nɔnɔ dulen di den ma abada.

Ni ji bɛrɛ tɛ sɔrɔ denba sin na:

• Denba ka kan ka ji ni jimafɛn caman min. Ni a bɛ jimafɛn, ji bɛ jigin a sin na;
• Denba ka kan ka dumunikɛ ka ɲɛ. Farilajidɛsɛ ni witaminiw bɛ dumuni minnu na, i n’a fɔ tigaw, shɔw, ɲuguw, sogo, nɔnɔ, naare ni shɛfanw, olu bɛ ji jigin sin na.

Ni denba man kɛnɛ: a sinw npɛrɛn pɛrɛnnen don, joli bɛ a sin na, walima a fununen don:

• Ni denba sin kelen walima a fila bɛɛ npɛrɛn pɛrɛnnen don, aw bɛ to ka tulu mu a la, min bɛ wele ko “oxyde de zinc”, den kɛlen kɔ ka sin min. Ni a ka jugu, aw bɛ sin bisi ka a nɔnɔ kɛ minan jɛlen dɔ kɔnɔ ka o di den ma ni kutu ye.
• Ni joli bɛ denba sin kelen na, a ka kan ka tɔ kelen dɔ in di den ma (sɛbɛn ɲɛ Sindimi juguman). Aw bɛ banakisɛ­fagalanw di denba ma ani ka sin bananen nɔnɔ sama ka a bon fo banakisɛ­fagalanw nɔ ka ye waati min.

Ni ji foyi tɛ denba sin na:

• A ka kan ka jimafɛn caman min ani ka dumunikɛ ka ɲɛ. Aw bɛ to ka sin di den ma. A dɔw la, ji bɛ jigin sin na. A ka kan ka a lafiɲɛ ani ka sunɔgɔ kosɛbɛ.
• Ni o si ma mako ɲɛ, aw bɛ nɔnɔ suguya wɛrɛ di den ma, i n’a fɔ misinɔnɔ, banɔnɔ buwati kɔnɔ nɔnɔ, nɔnɔmugu. Nka, aw kana nɔnɔ dulen sukaroma di den ma cogosi la. Aw bɛ se ka sukaro dɔɔni kɛ den ka nɔnɔ na.

Aw ye aw janto nin na: A kɛra nɔnɔ suguya o suguya ye, aw bɛ jikalan dɔɔni kɛ a la. A dilancogo suguya saba filɛ nin ye minnu ka ɲi:

A fɔlɔ:

Kutu falen nɔnɔmugu la fo ka bon, o ɲɛ 2.

Tobilikɛkutu ɲɛ 1 tulu

Kafeminkutu ɲɛ 2 sukaro

Aw bɛ olu jalan ɲagami fɔlɔ sani aw ka jisuma (jiwɔlɔkɔlen) kɛ a la. A mugu jalan bɛ se ka dilan ka a bila.

A filanan :

Misinɔnɔ wulilen galama ɲɛ 2

Jikalan galama ɲɛ 1

Kafeminkutu ɲɛ 1 sukaro, walima wɛri ɲɛ 1 tulu

(sani a ka kalo 1 sɔrɔ: galama min bɛ kɛ ka nɔnɔ suman, o galama kelen de bɛ kɛ ka ji suman)

A sabanan:

Galama dɔ ɲɛ 2 nɔnɔjima la (a sukarontan)

O galama kelen ɲɛ 3 jikalan na

Kafeminkutu ɲɛ 1 sukaro, walima wɛri ɲɛ 1 tulu

A dilancogo 3 kelen o kelen na, a ka fisa ka a dilan ni nɔnɔmugu ye, o min yɛlɛma ka di den kɔnɔ. O la, aw bɛ tobilikɛ kutu ɲɛ kelen tulu fara a kan.

Ni denba sara (misali la, ni a tora musokɛlɛ la), a ka fisa ka muso dɔ ɲini den ba walima a fa somɔgɔw la (ka a da aw ka yɔrɔ ladaw kan), min bɛ se ka den balo ni a sin ye fo a si ka se kalo 6 ma, ani ka to ka a deli dumuni tɔw la.

• Aw ka kan ka ji ni nɔnɔ wuli tuma bɛɛ. A ka fisa ka nɔnɔ di den ma tasa la ni kutu ye, o ka ɲi ka tɛmɛ biberɔn kan. Biberɔnw saniyali matarafali man nɔgɔn, o min ye banamisɛnni caman sababu ye, i n’a fɔ kɔnɔboli. Ni aw bɛna biberɔn di den ma, aw ka kan ka a tobi fɔlɔ sani aw ka di a ma. Aw kana nɔnɔ dilannen bila waati wɛrɛ ɲɛ.
• Ni wari caman tɛ aw bolo ka nɔnɔ san den ye, aw bɛ se ka maloseri, ɲɔseri walima suman wɛrɛ kisɛ tobi ka o di a ma. Aw bɛ aw jija ka shɔ fololen, tigamugu, shɛfan, jɛgɛ, shɛsogo walima farilajidɛsɛ dumuni dɔw fara a kan. Aw bɛ u nɔni ka u di a ma. Aw bɛ se ka sukaro ni tulu dɔɔni fara a kan.

Aw ye aw janto nin na: Nafaba tɛ ɲɔ, kabamugu walima maloseri la denfitiniw bolo. Den tɛna mɔdiya, ka taama ani ka kuma joona. A bana ka di wa bana ka teli ka o den suguya faga. Denfitini ka kan ka dumuni dɔw dun, dumuni minnu bɔra baganw na.

Ka a ta kalo 6 la ka se san 1 ma:

1. Aw bɛ tɛmɛ ni sinji dili ye den ma fo san 2 ka se 3 ma.
2. Ni den ye kalo 6 sɔrɔ, aw bɛ dumuni wɛrɛw fara sinji kan. A ka ɲi aw ka dumuni ninnu tobi ka mɔ ka tila ka u nɔni ka di den ma. Dumuni nafama dafalen ɲuman bɛ sɔrɔ ni dumunifɛnw ɲagaminen ye ɲɔgɔn na ka a sɔrɔ aw ma musaka caman bɔ. A nafa ka bon ka den ka dumunidi daminɛ ni naji ye, o kɔ mɔni min tobira ni sumanw ye (gafe ɲɛ Dumuni dunta fanba ani dumuni dafalanw), i n’a fɔ kabamugu, malo tobilen ji lawalima nɔnɔ na. Aw bɛ tulu dɔɔni kɛ a dumuni ninnu na walasa u ka kɛ fangasɔrɔ dumuniw ye. Tile damadɔ kɔ, aw bɛ dumuni wɛrɛw fara a kan (aw ye gafe ɲɛ Dumuni dunta fanba ani dumuni dafalanw lajɛ). Tuma o tuma ni aw b’a fɛ ka dɔ fara den ka dumuniw kan, aw bɛ a fara a kan dɔɔni dɔɔni, wa aw kana tɛmɛ dumuni suguya kelen kan abada, ni o ma kɛ dumuni yɛlɛma tɛ diya den kɔnɔ. Dumuni kuraw ka kan ka tobi ka mɔ, ani ka u nɔɔni. A daminɛ na, aw bɛ se ka sinji ɲagami a la den ka se ka a dun nɔgɔya la.
3. Dumuni wɛrɛw faralen den ka balo kan nin cogo la, o musa man ca wa a kɛra dumuni nafama ye fana (aw ye gafe ɲɛ Dumuni dunta fanba ani dumuni dafalanw lajɛ). Min nafa ka bon, o de ye ka fangasɔrɔ dumuniw fara den ka balo kan (i n’a fɔ tulu) ani fana ni aw sera ka jolisegin dumuniw fara nin bɛɛ kan (i n’a fɔ nakɔfɛn kɛnɛ bulumaw).

Aw hakili kana bɔ ka a fɔ ko denmisɛnni kɔnɔ man bon, wa den tɛ se ka dumuni caman dun yɔrɔnin kelen. O la aw bɛ to ka dumuni di den ma dɔɔni dɔɔni ani tuma o tuma ka fangasɔrɔ dumuniw fara a kan:

Ni aw ye dumunikɛkutu ɲɛ kelen tulu fara dumuni kan, o dumuni tila sigiyɔrɔma 4, a bɛ se ka a tilayɔrɔ 3 bɛɛ dun walasa a ka fanga sɔrɔ. Tulu faralen dumuni kan, o bɛ fanga di den ma hali ni a kɔnɔ ma fa.

Aw ye aw janto nin na: Balodɛsɛ ka teli ka den minɛ a kalo 6 ni a san 2 cɛ. Ni den fari ɲɛ jɛra a kan, ka a fasa, ka a kɔnɔbara bonya, ka a senw walima a ɲɛda tɔn, ka jolibaw kɛ a fari fan caman na, a bɛ bɔgɔ dun, walima ni a mɔ ka go ani ka a kɛ a tɛka fanga sɔrɔ, o b’a jira ko dumuni minnu bɛ di den ma, olu t’a to ka fanga sɔrɔ, o la aw ka kan ka dumuni nafamaw di a ma. Ka da a kan sinji dama fana tɛ fanga di a ma tuguni ni a si tɛmɛna kalo 6 kan. Ni denba ye sinji dili dabila o waati la, balodɛsɛ ka teli ka den minɛ.

Den minnu tɛ san 2 bɔ walasa u ka to kɛnɛya la:

• Aw kana u dabɔ;
• Aw bɛ dumuni nafama wɛrɛw fara sinji kan nka aw b’a kɛ dɔɔni dɔɔni;
• Aw bɛ aw jija ka dumuni di den ma siɲɛ 5 don o don ani ka to ka dalamagafɛnniw di u ma dumuniw ni ɲɔgɔn cɛ;
• Aw bɛ aw jija dumuni saniyalen ni dumuni kura di u ma;
• Aw bɛ den ka ji minta tobi;
• Aw bɛ aw jija den yɛrɛ ni a munumunuyɔrɔw saniyalen ka to;
• Aw ye a to den ka balo ka ɲɛ tuma bɛɛ, aw ye jimafɛn caman di a ma, sango ni a banana.

Sidabanakisɛ bɛ denba minnu na, olu ka u janto nin na: Ni den tɛmɛna kalo 6 kan, a bɛ mɔdiya ni fanga ye, ka a tanga kɔnɔboli kɔlɔlɔ ma. Ni aw ye sin di a ma ka se kalo 6 ma, aw bɛ se ka a ka dumuni falen, ani ka a daminɛ ka dumuni wɛrɛw di a ma. O bɛ kɛ sababu ye sidabanakisɛ kana a minɛ.

Den si san 1 ni kɔ:

Ni den ye san kelen sɔrɔ, a bɛ se ka mɔgɔkɔrɔbaw ka dumuni ɲɔgɔn dun, nka a ka kan ka nɔnɔ fana min tuma dɔw la.

Don o don aw ye aw jija ka dumuniw di den ma fangasɔrɔlan ni witamini, joliseginnan (aw ye gafe lajɛ ka a ta a ɲɛ Mɔgɔ bɛ se ka dumuni ɲuman dun cogodi ka taa a ɲɛ Witamini nafamaw ni joliseginfura la) bɛ dumuni minnu na walasa a mɔ ka diya, ka a kolo kɛnɛya ani ka a yɛrɛ ka to kɛnɛya la.

Walasa den ka sɔn ka dumuni caman dun, aw bɛ a dama ta di a ma dumunikɛ tuma, ani ka a to a ka a dun fo ka a ban.

Denmisɛnniw ni bonbonw

Aw kan den deli bonbon ni sukaromafɛnw dunni ni u minni na (aw ye sukaromafɛw yɔrɔ lajɛ gafe kɔnɔ, misali la kokakola). Ni den bɛ sukaromafɛn dun kojugu, a tɛ sɔn dumunifɛn wɛrɛw la ka caya. Fana, sukaromafɛnw ka jugu a ɲiw ma.

O la ni dumuni caman tɛ aw bolo kɔrɔ, aw bɛ se ka sukaro dɔɔni ni tulu kɛ nɔnɔ na walima dumuni wɛrɛw la walasa den ka nafa sɔrɔ a la.

Denw ka dumuni ɲumanw

Kalo 6 fɔlɔ

Sinji gɛrɛgɛrɛ wa dumuni wɛrɛ tɛ fara a kan

Awɔ

Ayi

Den kalo 6 ni a san 2 cɛ

Sinji

ani misinɔnɔ, banɔnɔ walima nɔnɔmugu.

ka dumuni nafama wɛrɛw fara olu kan, dumuni minnu tobira ka ɲɛ.

📖 Gafe kɔnɔkow
← Segin kɔfɛ | Taa ɲɛfɛ →