Sigida 11 Balo nafama
Witamini A: Ale bɛ mɔgɔ wolo kɔnɔna ni a kɔkanna lakana. A ntanya bɛ fiɲɛ bila ɲɛ na, min bɛ se ka laban ni fiyen ye (aw ye sɛbɛn ɲɛ Surɔfiyen ni ɲɛ jali (Hypovitaminose A) lajɛ). Witamini A bɛ sɔrɔ jɛgɛw ni baganw biɲɛ na, nɔnɔ (nka a tɛ sɔrɔ nɔnɔ bayɛlɛmanenw na), shɛfanw ani nakɔfɛn caman, i n’a fɔ ɲugu, shɔ, karoti, je, jɛgɛ ani jiriden dɔw, i n’a fɔ mangoro.
A bɛ sɔrɔ tentulu la. Ni an bɛ tobilikɛ, ni an ye tentulu wɛri tila fara an ka tobilikɛtulu kan, o bɛ a to an ka witamini A sɔrɔ an ka dumuni na.
Witamini B1 (ciyamini, thiamine): Ale bɛ sɔn ni fasajuruniw lakana. A ntanya bɛ dusukunnabana ni hakililabana bila mɔgɔ la. Witamini B1 bɛ sɔrɔ fununan, tiga, sumankisɛw, sunbalashɔ (soja), zira, tamaro, shɔ, shɔni, ni sogo la.
Witamini B2 (ribofilawini, riboflavine): Ale bɛ wolo kɔnɔna ni a kɔkanna ani kunsigiw lakana. A ntanya bɛ mɔgɔ mɔgoya ani ka farikansiw bɔli gɛlɛya (aw ye sɛbɛn ɲɛ Den min bɛ ka mɔ o den ka kɛnɛ de ni Balodɛsɛ min bɛ dankari kɛ wolo la ani wololabana wɛrɛ minnu bɛ sɔrɔ balodɛsɛ fɛ lajɛ). A bɛ sɔrɔ nɔnɔkɛnɛ, biɲɛ, shɔw, woso, dabileni, sɔmɔn, tigaw, ɲɔkuturu dumuni na.
Niyasini (niacine): (a ni witamini B bɛɛ ye kulu kelen ye). Ale bɛ fasaw lakana. A fana ntanya bɛ farikansiw bɔli gɛlɛya. A bɛ sɔrɔ baganw biɲɛ na, tiga, fununanw, sumankisɛw, zira, shɔ ani tamaro la.
Jolikisɛcaya fura: Ale nafa ka bon farilasogo ni joli dilanni na. A nafa ka bon musokɔnɔmaw ma ani jolidɛsɛbana bɛ mɔgɔ minnu na, i n’a fɔ jolikisɛbilendɛsɛ bɛ minnu na (aw ye sɛbɛn ɲɛ Koloci lajɛ). A witamini tɔgɔ in bɛ sɔrɔ ɲugu ni baganw biɲɛ na.
Witamini C: Ale bɛ mɔgɔ tanga banamisɛnniw ma. A ntanya bɛ namantɔrɔkɔ bila mɔgɔ la (joli bɛ bɔ fari ni ɲintaraw la). A bɛ sɔrɔ jiridenw na (kɛrɛnkɛrɛnnenya la kɔntaba, lenburukumu, lenburuba, sɔmɔn, zira, ani buyaki la) ani nakɔfɛnw na (nka a tobiko jugu bɛ witamini in tiɲɛ).
Witamini D: Ale bɛ kolow lakana. A ntanya bɛ mɔgɔ mɔgoya (aw ye sɛbɛn ɲɛ Mɔgoya lajɛ). A bɛ sɔrɔ jɛgɛ biɲɛ na, naare, ani shɛfan nɛrɛmugumayɔrɔ la. Nka tile yeelen bɛ se ka a dilan mɔgɔ fari la.
Kolosinsinnan ɲɛciba bɛ kolow ni ɲinw sinsinni na. Ni a bɛ joli la, a bɛ fasabaw ni fasamisɛnniw dɛmɛ u ka baara la ani fana, a jɔyɔrɔ bɛ joli simini na. A ka teli ka sɔrɔ nɔnɔ, nɔnɔmafɛnw ni ɲugu la.
Joliseginfura: Joli tɛ se ka dilan a kɔ. A ntanya bɛ jolidɛsɛ bila mɔgɔ la. A bɛ sɔrɔ biɲɛ, sogo, shɛfanw, shɔ, shɔni ani ɲugu la.
Iyodi (iode) bɛ mɔgɔ tanga foolo basigilen ni hakiligoya banbali ma. A bɛ sɔrɔ kɔkɔjila fɛnw ni kɔkɔwasa ni najini la.