Bagaji selen mɔgɔ kɔnɔ

Bagajiw dilannen don ni tubabusɛgɛw ye walasa ka jiri, bugu, fɛnɲɛnamaniw ni ɲinɛ ni ɲɔgɔnnaw faga. Kɔsa in na bagaji ninnu ye tiɲɛni don kosɛbɛ faantan jamana caman na. Bagaji ninnu bɛ se ka gɛlɛya don kɛnɛyako la. U bɛ se ka fiɲɛ dugukolo la, min bɛ kɛ sababu ye ka dɔ bɔ saman sɔrɔ la.

Bagaji ninnu caman farati ka bon. A ka ca a la sɛnɛkɛlaw bɛ u labaara ka a sɔrɔ u ma a kɔlɔlɔ ni u yɛrɛ tangacogo dɔn. O bɛ kɛ sababu ye ka mɔgɔ caman bana, ka dɔw fiyen walima ka u bali densɔrɔ ma, ka sin ka u muluku ten, walima u denw bɛ bange ni fiɲɛ ye. Fana, bagaji ninnu labaarali walima samanw dunni, bagajiw kɛra minnu na u sɛnɛ tuma, o bɛ kansɛri bila mɔgɔ la.

Bagaji minnu bɛ kɛ ka fɛnɲɛnamaniw ni binw faga, olu bɛ se ka sɛnɛkɛlaw dɛmɛ ka suman caman sɔrɔ. Nka bi, sɛnɛfɛn minnu furakɛra ni bagaji ye, olu tɛ ɲɛ ka furakɛbaliw bɔ. O bɛ kɛ barisa bagajiw bɛ kɔnɔ ɲumanw ni fɛnɲɛnamaniw faga, olu minnu bɛ tiɲɛnifɛnw bali ka sɛnɛfɛnw tiɲɛ. Ani fana, bagaji in bɛ dɛsɛ ka fɛnɲɛnamaniw ni binjuguw faga, o kama, an ka kan ka dɔ fara bagaji fiyɛta hakɛ kan. Sɛnɛkɛla min mana sɔmi bagaji ninnu fiyɛli la, o tɛ se ka fara u la tuguni.

Bagaji bɛ nimafɛn nafama dɔw faga, i n’a fɔ didenw ni duguɲuguw.

Ni sɛnɛkɛla tɛ ɲɛ bagaji ni tubabu nɔgɔ kɔ, a ka musaka bɛ caya. Se tɛ sɛnɛkɛla minnu ye ka bagaji san, olu bɛ wajibiya ka u ka forow feere sɛnɛkɛla setigiw ma. A ka ca a la sɛnɛkɛla setigiw de ye dugukolotigiw ye, wa don o don, sɛnɛkɛla caman wɛrɛw bɛka dugukolo ntanya, kɔngɔ ni balodɛsɛ fana bɛka mɔgɔ caman minɛ.

Bagajiw ka tiɲɛni ka ca o sɛnɛkɛla dugokolontan ninnu de fan fɛ, olu minnu ka sɔrɔ man bon. U ka denbayaw fana bɛ farati la. Mɔgɔ caman sigilen don sɛnɛkɛbugudaw la, bagajiw kɛlen don ka yɔrɔ minnu furakɛ. Bagajiw ka teli ka don u ka sow kɔnɔ ani jita yɔrɔw la. Kɛrɛn­kɛrɛnnenya la, bagaji ka jugu denmisɛnniw de ma, hali a dɔɔni. Sɛnɛkɛla minnu bɛ binfagalan fiyɛlan da u kɔ la, bagaji dɔɔni bɛ bɔ o fɛ tuma dɔw la.

Dugukolo tɛ sɛnɛkɛla minnu bolo ni olu ni u ka denbaya sigilen don sɛnɛkɛbugudaw la, bagaji bɛ tiɲɛni kɛ olu de fan fɛ tuma dɔw la.

Sariya dɔw ka kan ka ta walasa ka binfagalan farinmanw labaarali kɔn ani ka kankaridakan jɛlen dɔ da a kan. Min kɛra a fiɲɛ ye, bagaji farinman minnu kɔnna jamana yiriwalenw kɔnɔ, olu dilanbagaw ye a feereli daminɛ faantan jamanaw la ka da a kan sariya batolen tɛ yen o yɔrɔ ninnu na kosɛbɛ.

Bagaji minnu farati ka bon kosɛbɛ olu ye: alidirini (aldrine), diyɛlidirini (dieldrine), andirini (endrine) kulorodani (chlordane), epitakulori (heptachlore), DDT, DBCP, HCH, BHC, diboromuru detilɛni (Dibromure d’éthylène ou 1,2-dibromoéthane) (EDB), parakuwa (paraquat), paratiyɔn (parathion), azandoranzi (l’agent orange) (2-4D avec 2-4-5T), kanfekulɔri (Camphéchlor, toxaphène) tɔkisafɛni (toxaphène), pɛntakulorifenɔli (Pentachlorophénol) (PCP), et kulorodimifɔrumu (chlordiméform). A nafa ka bon ka a forokokan sɛbɛnni kalan ka ɲɛ barisa fɛnɲɛnamafagalan lakɛfɛnw bɛɛ tɔgɔ tɛ sɔrɔ a la.

Aw ye aw janto nin na: Ni aw bɛ bagaji labaara, aw bɛ nin waleya ninnu matarafa.

• Aw bɛ bagaji ɲagami ka kɛ minɛn dɔ kɔnɔ ni hakili sigi ye.
• Aw kana a to a ji ka se aw fari ma.
• Aw bɛ finiw don, minnu bɛ aw fari fan bɛɛ datugu.
• Aw bɛ aw tɛgɛw ko ka ɲɛ sani aw ka dumunikɛ.
• Aw bɛ aw ko ka aw ka finiw falen aw kɛlen kɔ ka fɛnɲɛnamafagalan fiyɛ.
• Aw bɛ aw ka baarakɛ finiw ko.
• Aw bɛ aw jija fɛnɲɛnamafagalan kana se aw ka minnijiw ma.
• Aw bɛ aw jija bagajiminɛn kana ɲagami aw ka minɛn na ani ka denmisɛnniw tanga a ma.
• Aw kana ji walima dumuni don fɛnɲɛnamafagalan bara lankolonw kɔnɔ abada.
• Aw bɛ a lajɛ ni wo tɛ a bara la.
• Aw bɛ lunɛti ni yɛrɛtangalanw don
• Aw bɛ ganw don
• Aw bɛ finiw don, fini minnu bɛ aw bolow ni aw senw datugu.
• Aw bɛ samara datugulen don (nka babi samara tɛ)

Aw ye aw janto nin na: Aw kana sɔn denmisɛnw ni musokɔnɔmaw ani denbatigiw ka gɛrɛ fɛnɲɛnamanifagalanw na.

Bagaji selen mɔgɔ kɔnɔ, o furakɛcogo

• Ni a tigi ninakili jɔra, aw bɛ aw da biri a da la ka a sama (aw ye gafe ɲɛ Mɔgɔ dɛmɛcogo ka ninakili sɔrɔ lajɛ).
• Ladilikan minnu fɔlen don gafe ɲɛ Baga la, aw bɛ olu lawaleya walasa a tigi ka fɔɔnɔ, ani fana aw bɛ finfinmugu walima shɛfan di a tigi ma walasa ka dɔ bɔ baga fanga la. Nka aw kana mɔgɔ lafɔɔnɔ ka a sɔrɔ aw tɛ bagaji suguya minnen dɔn walima ni o ye a sɔrɔ a ye tajimafɛn dɔ min.
• Bagaji sera fini o fini ma ani aw fari yɔrɔ o yɔrɔ ma, aw bɛ olu bɛɛ ko ka jɛ.

Ladilikan minnu fɔlen filɛ, olu bɛ se ka dɔ ɲɛ bagaji furakɛli la, nka a fura yɛrɛ ye:

1. Ka yɛrɛtangacogo ɲɛfɔ mɔgɔw ye bagaji farinmanbaw kan ani ka sirayaw ta u labaarali kama.
2. Sɛnɛkɛlaw ka wuli ka u jɔ walasa ka u ka laɲiniw sɔrɔ ani ka fɛɛrɛw ta u ka kɛnɛyako la.
3. Ka sɛnɛkɛdugukolo tila mɔgɔw ni ɲɔgɔncɛ ka ɲɛ.

📖 Gafe kɔnɔkow
← Segin kɔfɛ | Taa ɲɛfɛ →