Sigida 10 Furakɛli kunfɔlɔ
Joginda sugu bɛɛ bɛ se ka juguya, a belebele ni a fitini. O la, joginda bɛɛ ka kan ka saniya ka ɲɛ.
Aw mako tɛ banakisɛfagalan na, a dɔw bɛ joginda kɛnɛyali lasumaya. Ni joginda nɔgɔlen don kosɛbɛ, aw bɛ a ko ni safinɛji ye fɔlɔ ka tila ka a sananko ni ji caman ye.
Aw bɛ golo wulilen bɛɛ kɔrɔla ko. Ni joginda ka dun, aw bɛ ji kɛ pikiribiɲɛ dɔ kɔnɔ ka a ko ni o ye.
Walima aw bɛ pikiribiɲɛ biɲɛ bɔ a la ka ji suuru joginda kɔnɔ. Walima aw bɛ ji caman kɛ joginda kan walima a kɔnɔ.
Aw bɛ nɔgɔ bɛɛ ko ka bɔ joginda la kɛrɛnkɛrɛnnenya la bɔgɔ, kala walima fɛn gɛlɛman wɛrɛw. Aw ka kan ka joginda saniya ni bandi ye min banakisɛw fagalen don walima ni finimugu sanuman dɔ ye ka ɲɛ.
Waati min joginda bɛka kɛnɛya, aw bɛ aw hakili to a la, a kana nɔgɔ walasa banakisɛ kana don a la. Ni a nɔgɔra, aw bɛ a ko ni ji caman ye. Ni aw ye joginda datugu ni bandi, namasabulu kolen ka jɛ, walima ni finimugu sanuman ye; o bɛ a to joginda tɛ nɔgɔ. Ka di da joginda la, o fana bɛ a to a tɛ juguya. Aw bɛ bandi falen don o don ni a ɲiginna walima ka nɔgɔ. Aw ka joginda siribali to, o ka fisa ni a sirili ye ni bandi nɔgɔlen walima a ɲiginnen ye.
Aw bɛ to ka joginda juguyali jateminɛ, ni o don a bɛ bilen, a dimi bɛ juguya, a bɛ kalaya, a bɛ funu, walima a bɛ nɛ ta. Ni aw ye o taamasiɲɛ fɛn o fɛn ye, aw bɛ joginda saniya ka ɲɛ. O la, aw bɛ joginda dayɛlɛ ka a saniya. Aw bɛ a lajɛ ni dɔ tɛka fara joli bonya kan (aw ye sɛbɛn ɲɛ Joginda bɛɛ bɛ se ka juguya lajɛ).
Kun tɛ a la ka joginda fitiniw datugu walasa u ka kɛnɛya. Nafa tɛ u kalali la. Ka jogindaw saniyalen to, o de nafa ka bon kosɛbɛ.
Joginda min ye lɛri 12 kɛ, o ka kan ka saniya ka a bila fiɲɛ na walasa a ka kɛnɛya joona.
Joginda belebele min da bɛka fara ɲɔgɔn kan, o bɛ kɛnɛya joona ka tɛmɛ a datugulen kan.
Ni aw bɛ joginda datugu min man dun, aw bɛ a ko, ka kɔli nɔrɔ a la walima aw bɛ a kala.
Aw bɛ jolikɔlini kɛ ka joginda fitiniw datugu.
Aw bɛ joginda kɛrɛdaw saniya ka ɲɛ, aw bɛ a bila a ka ja sani aw ka jolikɔlini da a la.
Walasa kɔli ka nɔrɔ ka ɲɛ, fo o ka A sɔrɔ joginda kɛrɛdaw saniyalen ni u jalen don.
Kɔliji min tɔgɔ ye ko sipɛrigulu (Super glue) walima karazigulu (Krazy glue walima cyanoacrylate ye kɔli ɲuman ye min nɔrɔ ka di), o labaarali ka nɔgɔn ni kalali ye, fana, a bɛ se ka kɛ joginda sugu bɛɛ la. Ni aw ye a dɔn ko joginda bɛ se ka ɲɔgɔn sɔrɔ, aw bɛ kɔli kɛ a la. A man teli ka ɲɛ bolow ni kolotugudaw la barisa olu bɛ lamaga kojugu. Aw kana kɔliji kɛ ɲɛ kɛrɛfɛ abada.
Baara 1 lɔ:
Aw bɛ a kɛ cogo bɛɛ la ka joginda saniya ka a ji ja.
Baara 2 na:
Aw bɛ jolidaw gɛrɛ ɲɔgɔnna. Aw kana a to aw bolokɔni ka se jolida ma walasa u kana nɔrɔ a la.
Baara 3 na:
Aw bɛ kɔliji bisi jolidala.
Baara 4 na:
Aw bɛ joginda datugulen to ɲɛkomi ko 30 ɲɔgɔnna. O kɔ aw bɛ kɔli dɔ bɔn a kan. Ɲɛkomi ko 30 wɛrɛ kɔfɛ aw bɛ kɔli bɔn ko sabana kɛ a kan.
Kɔli bɛ wɔrɔ a yɛrɛ ma dɔɔni dɔɔni. O b’a sɔrɔ joginda kɛnɛyara.
Joginda min bɛ kala, o ye joginda ye min da ka bon ani a ka dun walima ni a dawolow tɛ se ka ɲɔgɔn sɔrɔ u yɛrɛ ma. Aw bɛ a dawolow tilen ɲɔgɔn ma. Dawolo ninnu ka kan ka yɛlɛ sanfɛ, u man kan ka don joginda kɔnɔ.
Aw bɛ kalali dunya ni a janya kɛ kelen ye joginda fan fila bɛɛ la.
Baara 1 lɔ:
Aw bɛ miseli don sogo la, jolida duguma.
Ni jolikalamiseli ni a gaari tɛ aw bolo, aw bɛ se ka finikalamiseli dɔ nu bɔ. Aw bɛ miseli tobi. Aw mako bɛ gaari walima lilɔnjuru ni pɛnsi la.
Baara 2 nan:
Aw bɛ gaari kun siri ka ɲɛ.
Baara 3 nan:
Aw bɛ joginda bɛɛ kala.
Ni joginda ka dun, aw bɛ fɔlɔ ka kɔnɔnafasa kala ni gaari ye, gaari min bɛ tunu sogo la sani aw ka a dawolo kala. Ni aw tɛ se ka o kɛ, aw kana joginda kala.
Aw bɛ gaari to a la fo dɔgɔkun kelen ɲɔgɔn (tile 10 ni joginda bɛ sen de la). O kɔ, aw bɛ gaari tigɛ ka a sama ka bɔ dɔɔni dɔɔni. Ni aw bɛ deli ka fini kala, aw bɛna a ye ko joginda kalali ka nɔgɔn.
Garikun siricogo ɲuman:
Joginda minnu ka dun, olu da ka kan ka bila fiɲɛ na walasa u ka kɛnɛya. Ni joginda ma datugu ka ɲɛ, nɛ ka teli ka don a la. Joginda jugumanbaw, kasabɔlenw ani joginda minnu kalalen don, olu ka kan ka ko ni jikalan ye don o don siɲɛ fila. Aw bɛ u dayɛlɛ ka bila fiɲɛ na walasa u ka kɛnɛya joona.
Joginda minnu ka dun, olu bɛ se ka tetanɔsibana (Jaŋɔyin / nɛgɛtigɛbana) bila mɔgɔ la. Ni a bɛ mɔgɔ min na, o tigi ka kan ka tetanɔsibana pikiri kɛ (aw ye sɛbɛn ɲɛ Boloci lajɛ) ani tetanɔsibana fura ta (aw ye sɛbɛn ɲɛ Tetanɔsifura (nɛgɛtigɛbanafura) lajɛ).
Ni aw sigara joginda datuguli la, aw ye a ye ka a to yen.
Aw kana bagankinda, joginda kalalen walima a jugumanba ni a nɔgɔlen datugu abada.
Aw bɛ bagankinda ko ni safinɛ ye ka ɲɛ fo miniti 15 ni kɔ. Nɛ ka teli ka don bagankinda la, o la aw ka kan ka banakisɛfagalan di a tigi ma:
Amɔkisisilini, amoxicilline) ye bagankinda fura ɲumanba ye min bɛ joginda bali ka juguya.
Ni amɔkisisilini tɛ aw bolo, aw ye nin fura ninnu di:
Dɔkisisikilini, Doxycycline
WALIMA
Kotiri, Cotrimoxazole WALIMA
Pikirimugu V, Pénicilline V
ANI:
Metoronidazɔli, Métronidazole WALIMA
Kilindamisini, Clindamycine
Ni wulu, warabilen walima tonso kinda don, aw bɛ fapikiri ni bagafagalanpikiri kɛ a tigi la joona, aw ye sɛbɛn ɲɛ Tetanɔsifura, Immunoglobuline antitétanique lajɛ. Fa taamasiɲɛ ni murasɔgɔsɔgɔ ta bɛɛ ye kelen ye, nka fa bɛ mɔgɔ faga.
Ni fafura walima bagafagafura tɛ aw bolo, aw bɛ se aw ka jamana kɛnɛyaminisiriso la joona.
Murutigɛda minnu ka dun, olu da ka kan ka to fiɲɛ na ani ka to ka u ko. Aw bɛ kulɔkisisilini, cloxacilline walima kilindamisini, clindamycine di a tigi ma ni aw ye a ye waati o waati ko joginda bɛna nɛ ta.
Ni muruda bɛ disi de la, aw bɛ sɛbɛn ɲɛ Disijogin ni galakajogin lajɛ, ni a bɛ kɔnɔbara de la aw bɛ sɛbɛn ɲɛ Kɔnɔbara joginni lajɛ.
Aw bɛ sɛbɛn ɲɛ Dusukun tantanbaliya kɔnɔkunnafoniw bato basibɔn lajɔcogo kan, aw bɛ marifakisɛ donda ni a bɔda bɛɛ bisi. Ni a tolen don sogo la, a ka kan ka labɔ. Aw bɛ dɛmɛ ɲini dɔgɔtɔrɔ dɔ fɛ.
A mana kɛ a fɛn o fɛn ye, aw bɛ joginda ko ka ɲɛka tila ka kulɔkisisilini, cloxacilline, walima kilindamisini, clindamycine, walima sefalesini, céphalexine di a ma.
Ni kisɛ bɛ kunkolo la, aw bɛ dɛmɛ ɲini. Sani o cɛ, aw bɛ birifini dɔ walima kunkɔrɔdonnan dɔ don a kun kɔrɔ. Aw bɛ joginda datugu ni bandi sanuman dɔ ye.
Ni Ala ye a kɛ ko kisɛ ye kolo sɔrɔ, a bɛ se ka kolo npɛrɛn walima ka a kari. Aw bɛ walani da a la, nka a kana mɛn a la, ka dɔgɔkun caman kɛ. Aw ye kolo karilenw yɔrɔ lajɛ sɛbɛn ka a ta ɲɛ Kolo karilen fo Kolo karilen ka a kun bɔ sogo fɛ (kolo kun bɔlen) la.
Baara 1:
Aw bɛ a nu digi ka don sogo la fo a ka bɔ fandɔn in na, i n’a fɔ nin cogo la
Baara 2:
Aw bɛ a nukun tigɛ
Baara 3:
Aw bɛ dɔlen tɔ sama ka bɔ
Joginda sugu bɛɛ bɛ se ka juguya.
Joginda bɛ juguya ni:
O joli juguyali bɛ bonya ka taa fari fan wɛrɛw la ni:
Gɛnɛgɛnɛ ye farikolotagalanw ye minnu bɛ kurukuru fari wolo kɔrɔ ni joli juguyara. O de bɛ a jira ko joginda juguyalen don.
Aw bɛ joli ko ka ɲɛ. Ni nɛ bɛ a la, aw bɛ a dayɛlɛ ka a nɛ labɔ. Walasa ka kunnafoni caman sɔrɔ nɛmayɔrɔ kocogo kan, aw ye sɛbɛn ɲɛ Sumuniw ni funuw lajɛ. Hali ni joli bɛ ka dɔgɔya ani ka kɛnɛya ka taa teliya la, aw ka kan ka banakisɛfagalanw di banabagatɔ ma: i n’a fɔ dikulɔkisisilini (dicloxacilline) sɛbɛn ɲɛ Dikulɔkisisilini, Dicloxacilline, sefalɛkisini (céphalexine) sɛbɛn ɲɛ Sefalɔsiporiniw, Cephalosporines, walima kilindamisini (clindamicine) sɛbɛn ɲɛ Kilindamisini, Clindamycine. Ni joginda ka dun, aw bɛ tetanɔsiboloci kɛ a la (ɲɛ Tetanɔsifura (nɛgɛtigɛbanafura) lajɛ).
Ni joli tɛ ka nɔgɔya, banakisɛ bɛ se ka yɛlɛn joli fɛ. A bɛ fɔ o ma ko banakisɛ donna joli la.