Denyɛrɛni ladoncogo

Barajuru

Denyɛrɛni tangacogo tetanɔsi ma: A ka fisa kosɛbɛ ka den barajuru tigɛ ni fɛn sanuman dɔ ye. O tigɛda man kan ka janya kɔnɔbara la ni santimɛtiri fila ye. Aw kan’a to jolida ka ɲigi walima ka nɔgɔ, n’o kɛra, a bɛ kɛnɛya joona. O de kama a man kan ka siri ni bandi ye. Nka, n’aw ma ɲɛ a sirili kɔ, aw bɛ a siri ka a yoba (sɛbɛn ɲɛ Denyɛrɛni ka tetanɔsibana ni Barajuru furakɛcogo).

Ni ba bolo ma ci kɔnɔmaya waati la, tetanɔsi serɔmu ka kan ka kɛ den na a bange don.

Ɲɛw

Walasa ka denyɛrɛni tanga ɲɛdimiw ma, aw bɛ furaji walima ɲɛdimi tuluni kɛ a ɲɛw la (i n’a fɔ nitrate d’argent 1% walima terramycine, walima érythromycine 0, 5% ka se 1% ma, jiginni kɔfɛ, lɛrɛ fila fɔlɔ kɔnɔ (sɛbɛn ɲɛ Denyɛrɛni ka ɲɛdimi ni Tulu banakisɛ­fagalanw).

O bɛ se ka den tanga fiyenbana ma, n’o y’a sɔrɔ sopisi tun b’a fa la walima a ba (sɛbɛn ɲɛ Sopisi taamasiɲɛw cɛ la ni Sopisi taamasiɲɛw muso la). Ni den bangera dɔrɔn, o fura bɛ kɛ a ɲɛ na o yɔrɔnin bɛɛ. Furajini toni kokelen b’a bɔ.

Aw bɛ den bila funteni na – nka funteni man kan ka bonya kojugu

Aw bɛ den lakana ka bɔ nɛnɛ ma, ani funteni juguman fana ma. Aw bɛ nɛnɛfini giriman minnu don, aw bɛ olu ɲɔgɔn don den fana na.

Nɛnɛ waati, aw bɛ nɛnɛminɛfiniw don den na

Nka funteni waati walima ni farigan bɛ den na, aw b’a lankolon bila.

Denba funteni ka ɲi den ma, o de la den ka kan ka d’a ba naga kɔrɔ, kɛrɛn­kɛrɛnnenya la den sebaliw walima minnu ka dɔgɔn. Aw bɛ kunnafoni kalan den sebaliw ni den dɔgɔmaniw kan sɛbɛn ɲɛ Ladoncogo kɛrɛn­kɛrɛnnen ka ɲɛsin den dɔgɔmanniw ni den sebaliw ma la.

Saniya: walasa ka den tanga bana caman ma

Ladilikan minnu fɔra aw ye saniya kan gafe sigida 12 na, sɛbɛn ɲɛ Saniya ni jinɔgɔlabɔ kɔnɔ, aw ka kan k’olu bato.

• Ni den barajuru kɛnɛyara, aw bɛ se k’a ko ji wɔlɔkɔlen na ani kolisafinɛ ye parifɛn tɛ min na.
• Ni dimɔgɔ ni soso ka ca, aw bɛ sange fitini walima fini fɛgɛmani biri den kun na.
• Aw ka kan k’aw janto den ka finiw falenni na tuma bɛɛ n’a ye sugunɛ kɛ u la walima n’a fari bɛ bilen. O la, aw b’a lankolon bila walasa fiɲɛ k’a sɔrɔ ka ɲɛ (sɛbɛn ɲɛ Fari bilenni furakɛcogo).
• Mimi, mura, sɔgɔsɔgɔninjɛ walima joli bɛ mɔgɔ min na, o tigi man kan ka den ta walima ka maga a la, barisa bana ninnu bɛ se ka yɛlɛma den fɛ.
• Aw bɛ den yɔrɔ janya gɔngɔnma yɔrɔ ni sisi la.

Denyɛrɛni balocogo

Aw ye nin gafe in sigida 21 kalan denyɛrɛni balocogo kan (gafe ɲɛ Balo nafama kalo 6 fɔlɔ kɔnɔ lajɛ).

An b’a fɔ ka gɛlɛya ko sinji ɲɔgɔn tɛ den ka dumuniw na. Den minnu balola sinji gɛrɛgɛrɛ la, olu ka kɛnɛya sabatilen don, wa u mɔ ka di ka tɛmɛ denw kan minnu balola misinɔnɔna. Minnu balola sinji la, olu sata hakɛ ka dɔgɔn k’a sababu kɛkun damadamaw ye, i n’a fɔ:

• Sinji kɛcogo ka ɲi, wa a ye balo dafalen ye ka tɛmɛ misinɔnɔ kan (misinɔnɔ jima fara a muguma bɛɛ kan).
• Banakisɛ tɛ sinji la wa a tɛ den bana.
• Sinji kalaya cogo bɛrɛ bɛnnen don den farikolo ma.
• Sinji bɛ den tanga bana dɔw ma i n’a fɔ ɲɔni.

Ni muso jiginna dɔrɔn, a ka kan ka sin di den ma. Muso jiginnen kura, ji bɛrɛ tɛ jigin a sin na. O tɛ baasi ye. A ka kan ka sin di den ma lɛrɛ fila o lɛrɛ fila. Den ka sinmin b’a to ji ka jigin sin na. Ni den ka kɛnɛ, a bɛka fari sɔrɔ ani n’a bɛ sugunɛni banakɔtaa kɛ ka caya, o b’a jira ko ji jiginna sin na kosɛbɛ.

Ni ji bɛ sin na tuma bɛɛ, den ka kan ka balo sinji dɔrɔn na fo ka se kalo 4 ma walima kalo wɔɔrɔ. Kalo 4 kɔfɛ, dumuni suguya wɛrɛw bɛ se ka fara sinji kan, nka aw b’u falenfalen. Misali la, sin kɔfɛ, sogonaji bɛ se ka di den ma, shɛfan, jɛgɛkɛnɛnaji, nakɔfɛn tobilen ani kini dɔɔni. Aw ka kan ka nin fɛn bɛɛ labɛn ka ɲɛ sani aw k’u di den ma. Nɔnɔmugu walima tigamugu bɛ se ka kɛ ɲɔmɔni na walima malomɔni. (Aw ye sɛbɛn ɲɛ Balo nafama ka bɔ si kalo 6 la lajɛ).

Walasa ji ka jigin sin na, ba ka kan ka dumuni kɛ k’a fa tuma bɛɛ, ka nɔnɔ ni nɔnɔma dumuniw dun, ka jimafɛnw min. A ka kan ka sunɔgɔ kosɛbɛ ani fana, a man kan ka sɛgɛn kojugu walima ka dimi.

A ka kan ka sin di den ma tuma caman barisa o bɛ ji jigin sin na. Sidabana bɛ muso minnu na, ni dumuni nafama wɛrɛ b’u bolo ka di denw ma, u man kan ka sin di den ma n’a ye kalo tan ni fila sɔrɔ.

Ni sababu dɔ ye den bali ka sin min, ba ka kan ka sin bisi k’a bɔn o waati la walasa a kana ja.

Sani ji ka jigin sin na, ba ka kan ka ji wɔlɔkɔ, ka sukaro kisɛ 2 k’a la walima kutuni ɲɛ 2, k’o di den ma. O kun ye kɔngɔ kana den tɔɔrɔ.

Ba bɛ se ka fɛn minnu kɛ walasa ji ka jigin sin na:

• A ka kan ka jimafɛn caman min;
• A ka kan ka dumuni nafamaw dun, kɛrɛn­kɛrɛnnenya la kalisiyɔmuma dumuniw (nɔnɔmafɛnw) ani farisogojɔli dumuniw (sɛbɛn ɲɛ Dumuni dunta fanba ani dumuni dafalanw);
• A ka kan ka sunɔgɔ, a kana baara kologɛlɛnw kɛ walima a kana sɔn a dusu ka kasi;
• A ka kan ka sin di den ma lɛrɛ fila o lɛrɛ fila.

An k’an yɛrɛ kɔlɔsi furaw la!

Fura caman bɛ yen minnu man ɲi denyɛrɛni ma. O la, n’aw bɛna fura o fura di den ma, aw b’aw jija k’a jira dɔgɔtɔrɔ dɔ la fɔlɔ. Fura dɔw, i n’a fɔ Chloramphénicol ni Bactrim man kan ka di den ma ni dɔgɔtɔrɔ ka yamaruya tɛ; Ampicilline de ka ɲi. Chloramphénicol man ɲi denyɛrɛniw ma, kɛrɛn­kɛrɛnnenya la den sebaliw walima minnu girinya tɛ kilogaramu fila bɔ.

A ka ɲi ka fura di denyɛrɛni ma tuma dɔw la. Misali, cotrimoxazole dili ka ɲi denyɛrɛniw ma sidabana bɛ minnu ba la barisa a b’u tanga bana in ma (sɛbɛn ɲɛ A bɛ dɔn cogodi ko banabagatɔ mako bɛ furaw la?).

📖 Gafe kɔnɔkow
← Segin kɔfɛ | Taa ɲɛfɛ →