Sisan

Sisanbagatɔ ninakili bɛ to ka fereke. A ninakili bɛ degun, a ninakilikan bɛ i n’a fɔ filefiyɛkan. Ni sisanbagatɔ bɛ ninakili, a kankolow ni a galakakolow bɛ bɔ. Ni a tigi tɛ fiɲɛ bɛrɛ sɔrɔ, a sɔniw ni a dawolo ɲɛ bɛ kɛ bulama ye; a kan jolibolisiraw bɛ funu. A ka ca a la farigan tɛ kɛ a senkɔrɔ.

Sisan ka teli ka mɔgɔ denmisɛnma de minɛ; nka a bɛ se ka to mɔgɔ la a si bɛɛ. Bana yɛlɛmata tɛ; nka a ca a la, a bɛ sɔrɔ mɔgɔ caman na du kelen kɔnɔ. Sisan bɛ juguya san waati dɔw de la walima sufɛlaw la.

Sisan sababu bɛ se ka kɛ dumunifɛn dɔw ye, walima an bɛ fɛn minnu sama fiɲɛ fɛ (aw ye faritanabanaw yɔrɔ lajɛ). Denmisɛnw ka sisan bɛ daminɛ ni mura ye. Dusutiɲɛ ni jɔrɔ bɛ sisan bila mɔgɔ la. Sisan bɛ se ka sɔrɔ fiɲɛ nɔgɔlen fɛ, i n’a fɔ sigarɛtisisi, so kɔnɔ tobilikɛsisi, tajijenisisi, walima mobiliw sisi.

A furakɛcogo:

• Ni sisanbagatɔ ka degun ka bon so kɔnɔ, aw bɛ bɔ ni a ye kɛnɛma, fiɲɛ na. Aw bɛ aw hakili sigi ani ka banabagatɔ fana hakili lasigi.
• Aw bɛ ji caman di banabagatɔ ma. O bɛ kari yeelen, ka ninakili nɔgɔya. Jifunteni fana bɛ a nɔgɔya (aw ye sɛbɛn ɲɛ Sɔgɔsɔgɔ furakɛcogo).
• Kafe dunnen walima dute bɛ se ka degun nɔgɔya, ni fura tɛ aw bolo kɔrɔ.
• Sisanfura fiyɛta ye suguya fila de bɛ yen. Walasa ka sisantɔ lafiya ninakilidegun cunnen a kan, aw bɛ aw bolokɔrɔ sisanfura fiyɛ a nu na walasa ka a ninakilisiraw dayɛlɛ joona ninakilidegun kuntaalasurun na. Aw bɛ to ka sisanfura fiyɛta tɔ kelen fiyɛ ka ninakilisiraw dayɛlɛ don o don walasa ka ninakilidegun kunbɛn ani ka a kɛ sisan kana juguya. O sisanfura fiyɛta bɛ wele ko dɛmɛnan walima jigiya, wa o bara kɔnɔfura ni fura tɔw tɛ kelen ye. Nin sisanfura fiyɛta kofɔlen tɛ baarakɛ o yɔrɔnin bɛɛ la wa a man kan ka kɛ sisantɔ ka ninakilidegun furakɛlan ye. Ni sisantɔ ninakili ferekera, aw bɛ a dɛmɛ ni aw bolokɔrɔ sisanfura fiyɛta ye.
• Ni sisan wulila, aw bɛ salibitamɔli (salbutamol), min bɛ fiyɛ nu kɔnɔ (izinitigiw ka tɔgɔ dalɛn alibuteroli, albuterol, sɛbɛn ɲɛ Salibitamɔli, salbutamol) dɔ fiyɛ a nu kɔnɔ tuma ni tuma. Ni aw bɛ a fiyɛ, aw bɛ a don nu kɔnɔ ka ɲɛ ka sɔrɔ ka a fiyɛ.
• Ni a bɛ to ka wuli ka caya, ni sisan bɛ yegentu walima ninakili teliya bila mɔgɔ la, ni a tigi bɛ taamana walima ni a bɛ baaramisɛnniw na, aw bɛ to ka a kunbɛnfura ta (bekulometazɔni, béclométhasone). A kunbɛnfura bɛ se ka bana wulili bali, ka aw bɔ wari bɔ la, ka nɔgɔyaba don bana na, ka aw kisi a balakawuli gɛlɛyaw ma. fiyɛlilan bɛ furaji caman lase fogonfogon kɔnɔ. Aw ye gafe ɲɛ nataw lajɛ walasa ka sisanfura fiyɛlibara dilancogo kalan.
• Ni sisan juguyara yɔrɔ la, fiɲɛ caman tɛ sɔrɔyɔrɔ min na; ani ni salibitamɔli (salbutamol) ma se ka a nɔgɔya, aw bɛ peredinizolɔni (prednisolone) ta o nɔgɔni fɛ, ani ka to ka a ta tile 3 ka se tile 7 ma (aw ye sɛbɛn ɲɛ). O bɛɛ kɔ, ni bana ma nɔgɔya, walima ni a ka jugu, aw bɛ aderenalini (adrénaline) pikiri kɛ sisanbagatɔ la. Ni baliku don, aw bɛ pikiriji tilancɛ kɛ a la. Ni denmisɛnni don, aw bɛ pikiriji tilayɔrɔ 4 nan kɛ a la. Aw bɛ pikiri in kɛ miniti 30 o miniti 30 (aw ye sɛbɛn ɲɛ Peredinizolɔni walima peredinizɔni, prednisolone ou prednisone lajɛ).
• Ni farigan bɛ bana senkɔrɔ; ni ji kasagomaw bɛ bɔ nu na, walima ni ninakili degun mɛnna senna ka tɛmɛ lɛri 24 kan, aw bɛ eritoromisini (érythromycine) furakisɛw di banabagatɔ ma, walima ni aw bɛ a dɔn ko anpisilini (ampicilline) walima tetarasikilini (tétracycline) tɛ a tigi degun; aw bɛ o dɔla kelen di a ma (sɛbɛn ɲɛ Kunfinnin ni amɔkisisilini (L’ampicilline et l’amoxicilline) ani Tetarasikilini).
• Kɔnɔnatumuw man teli ka sisan bila mɔgɔ la. Aw bɛ a lajɛ ka mebɛndazoli (mébendazole, sɛbɛn ɲɛ Mebɛndazɔli, Mébendazole) di den ma ni tumu bɛ a kɔnɔ ani ni sisan bɛka daminɛ a la.
• Ni bana ka jugu ani ni banabagatɔ tɛka nɔgɔya, aw bɛ taa ni a ye dɔgɔtɔrɔso la.

 Aw bɛ fiyɛlilan dɔ dilan aw ka furaji fiyɛta barani kun na

Aw bɛ fiyɛlilan dɔ dilan aw ka furaji fiyɛta barani kun na. Ni aw ma o kɛ, aw ka furaji fanba bɛɛ bɛ taa aw nɛn kan, ani aw kankɔnɔna na; a tɛna se fogonfogon la, a ɲɛci bɛ o yɔrɔ min ye. Furaji fiyɛlen kɔ, aw bɛ fiɲɛ sama kosɛbɛ walasa ji caman ka se fogonfogon la. Ni aw ma se ka furaji fiyɛlan sɔrɔ, fɛɛrɛ 2 wɛrɛ filɛ, aw bɛ se ka minnu kɛ:

1. Aw bɛ bɔlini fila da nɔrɔ ɲɔgɔn na. Aw bɛ wo fitini dɔ bɔ a kun kelen na; fiyɛlilan donyɔrɔ, ani aw bɛ wo belebele dɔ bɔ a kun dɔ in na, da bɛ don min fɛ.
2. Aw bɛ wo bɔ da bɛ se ka don min fɛ. Aw bɛ fiyɛlilan labɛn bidɔnni kun dɔ in na.

A kunbɛncogo

Walasa ka sisan bali ka wuli, a ka fisa sisanbagatɔ ka a yɛrɛ tanga fɛnw ma, minnu bɛ a ka bana lawuli, i n’a fɔ dumuni dɔw walima gɔngɔn. Aw bɛ saniya matarafa, ka baganw bali ka don so kɔnɔ, ka to ka birifiniw ni daraw bila tile la. A ka fisa sisanbagatɔ ka to ka a da kɛnɛma fiɲɛ na. Aw bɛ a ɲini ka a dɔn fɛn minnu bɛ a ka bana lawuli; a ka olu ye ka u to yen. Sisanbagatɔ ka kan ka ji wɛri ɲɛ 8 min don o don walasa ka kari yeelen. Sisanbagatɔw ka bana ka teli ka nɔgɔya ni u taara yɔrɔ la fiɲɛ sanuman bɛ yɔrɔ min na.

Hali ni sisan bɛ tunu ni den bɛka kɔrɔbaya, a bɛ to dɔw la u si bɛɛ.

Aw ye dɔgɔtɔrɔ dɔ ka ladilikan ɲini.

Sisanbagatɔ man kan ka sigarɛti min. Sisi bɛ fogonfogonw tiɲɛ.

📖 Gafe kɔnɔkow
← Segin kɔfɛ | Taa ɲɛfɛ →