Fɔɔnɔ

Mɔgɔ caman bɛ yen, kɔnɔdimi ni fɔɔnɔ bɛ to ka olu minɛ, kɛrɛn­kɛrɛnnenya la denmisɛnniw. Tuma dɔw la, sababu yɛrɛ tɛ sɔrɔ a la. A bɛ se ka kɛ kɔnɔdimi misɛnni ye, kɔnɔnugutigɛ walima farigan. A ka ca a la fɔɔnɔ misɛnni ninnu tɛ kojugu ye, wa u bɛ ban u yɛrɛ ma.

Fɔɔnɔ bɛ se ka kɛ bana caman taamasiɲɛ ye, o bana dɔw ka jugu, dɔw man jugu, o la a ka fisa, aw ka banabagatɔ lajɛ ka ɲɛ. Tuma dɔw fɔɔnɔ bɛ sɔrɔ gɛlɛya dɔw fɛ minnu bɛ furu ni nugu la, i n’a fɔ banamisɛnniw (aw ye kɔnɔboli yɔrɔ lajɛ gafe ɲɛ Kɔnɔboli ni tɔgɔtɔgɔni la), dumuni tiɲɛnenw (gafe ɲɛ Ji ni dumuniw lakanacogow), walima kɔnɔdimi gɛlɛn cunnen (misali la, bɛlɛnin walima fɛn dɔ kɛlen ka nugu geren, gafe ɲɛ Dimi gɛlɛn juguman kɔnɔna na). Ani fana bana suguya o suguya ni a farigan ni a dimi ka bon, o bɛ se ka na ni fɔɔnɔ ye kɛrɛn­kɛrɛnnenya la sumayabana (gafe ɲɛ Sumayabana), sayi (gafe ɲɛ Biɲɛdimi), kannabagani (gafe ɲɛ Nkɔɔnɔdimi), tulodimi (gafe ɲɛ Tulolabanaw), kanjabana (gafe ɲɛ Kanjabana ni kunsɛmɛnabana), sugunɛbaralabana (gafe ɲɛ Ɲɛgɛnɛsiralabana minnu tɛ sɔrɔ cɛ ni musoya fɛ; ni u tɛ yɛlɛma mɔgɔ fɛ), kunakunadimi (gafe ɲɛ Kunankunandimi) walima kumabin (gafe ɲɛ Kungolodimi ni kumabin).

Fɔɔnɔ faratimayɔrɔba ye farilajidɛsɛ ye, sango ni a bɛ den fitini na ka kɔnɔboli fara a kan.

Ni aw ye farati taamasiɲɛw ye dɔrɔn, aw bɛ dɔgɔtɔrɔ kunnafoni joona joona

• Ni farilajidɛsɛ bɛka juguya, ni aw tɛ se ka a kunbɛn (sɛbɛn ɲɛ Mɔgɔ ka kan ka dɔgɔtɔrɔ hakilina ɲini waati min na);
• Fɔɔnɔ juguman min tɛmɛna lɛri 24 kan;
• Fɔɔnɔ jugumanba, kɛrɛn­kɛrɛnnenya la ni a ɲɛ ye ɲuguji, sikɔlɔma ye, walima ni a kasa bɛ i n’a fɔ banakɔtaa kasa (o ye kɔnɔja taamasiɲɛ ye, gafe ɲɛ Gɛlɛyaw taamasiɲɛ);
• Tuma bɛɛ, dimi nugu la, kɛrɛn­kɛrɛnnenya la ni banabagatɔ tɛ banakɔtaa sɔrɔ walima;
• Ni aw ye aw tulo da a kɔnɔbaara la, aw tɛ kɔnɔ mangan mɛn. Aw ye kɔnɔdimi lajɛ: kɔnɔja (gafe ɲɛ Kɔnɔmagaya) ani bɛlɛnin (gafe ɲɛ Bɛlɛni ni kɔnɔnafɛnw foroko cili (farali) na).
• Jolifɔɔnɔ (furudimi gafe ɲɛ Furudimi, nsɔnkunna ani dumuni yɛlɛmabaliya, biɲɛdimi, gafe ɲɛ Biɲɛdimi).

Fɔɔnɔ kunbɛncogo:

• Aw kana dumuni girimanw dun fɔɔnɔ waati la.
• Aw ye jimafɛn wɔlɔkɔlenw min dɔɔni dɔɔni, tuma dɔw, o bɛ fɔɔnɔ jɔ.
•  
• O bɛɛ la ni fɔɔnɔ ma jɔ, aw bɛ fɔɔnɔfura ta i n’a fɔ porometazini (prométhazine) (gafe ɲɛ Porometazini, prométhazine) walima difenidaramini (diphénhydramine, gafe ɲɛ Difenidaramini, diphénhydramine). Nka aw kana nin fura ninnu di denmisɛnniw ma minnnu si tɛ san 2 bɔ.

Nin fura ninnu caman ye furakisɛ, furajima, pikiri ani fura magaman ye minnu bɛ don banakɔtaayɔrɔ fɛ. Furakisɛ walima furajima fana bɛ se ka kɛ banakɔtaayɔrɔ fɛ. Aw bɛ furakisɛ tereke ji dɔɔni na, ka a kɛ pikirikɛlan kɔnɔ biɲɛ tɛ min na.

Ni aw bɛ fura kunu, aw bɛ a ta ni ji dɔɔni ye, aw kana fɛn wɛrɛ foyi dun o yɔrɔnin na fo miniti 5. Aw kana fura ninnu ta ka tɛmɛ u tata hakɛ kofɔlen kan. Aw kana fura takofilanan kɛ fo farilajidɛsɛ ka nɔgɔya, banabagatɔ ka sugunɛkɛ daminɛ. Fɔɔnɔ ni kɔnɔboli ka jugu banabagatɔ ma se ka fura kunu walima ni a ma se ka don a banakɔtaayɔrɔ fɛ, aw bɛ fɔɔnɔjɔfura in dɔlakelen pikiri kɛ banabagatɔ la. Porometazini ka fisa kosɛbɛ. Aw ye aw janto; a tata hakɛ kana caya.

Fɔɔnɔ suguya o suguya, ni a ma jɔ a jɔtuma na fura talen kɔfɛ, aw ka kan ka taa dɔgɔtɔrɔso la.

📖 Gafe kɔnɔkow
← Segin kɔfɛ | Taa ɲɛfɛ →