Kirinni (Jali)

A bɛ fɔ ko mɔgɔ dɔ kirinna ni a balala ka ja a yɛrɛ ma, ka to ka a sɛrɛkɛsɛrɛkɛ (kirinni). Kirinni sababu bɛ bɔ mɔgɔ kunsɛmɛnabana de la. Den fitiniw na, olu ta sababu caman ye farigan ni farilajidɛsɛ jugumanba ye. Ni banabagatɔ gɛlɛn don, o ta sababu bɛ se ka kɛ kanjabana, kunsɛmɛnasumaya, walima pɔsɔnni ye. Ni musokɔnɔma don, a bɛ se ka kɛ kirinni ye (aw ye sɛbɛn ɲɛ Kɔnɔmaya gɛlɛnyɛba taamasiɲɛw lajɛ). Mɔgɔ min bɛ to ka kirin binnibana (kirikirimasiɲɛ) bɛ se ka sɔrɔ o tigi la.

• Aw ye a ɲini ka kirinni sababuw dɔn ka sɔrɔ ka u furakɛni ni aw bɛ se.
• Ni farigan juguman bɛ den min na, aw bɛ o ma da ni ji suma ye (aw ye sɛbɛn ɲɛ Farigan lajɛ).
• Ni farilajidɛsɛ bɛ den na, aw bɛ a lajɛ ka kɛnɛyaji di a ma dɔɔni dɔɔni.
• Aw bɛ taa ni a ye dɔgɔtɔrɔso la. Aw kana fosi di mɔgɔ kirinnen ma a da fɛ.
• Ni kanjabana taamasiɲɛw bɛ a tigi la, (aw ye sɛbɛn ɲɛ Kanjabana taamasiɲɛw lajɛ), aw a tigi furakɛli daminɛ fɔlɔ. Aw ye dɔgɔtɔrɔ dɔ ka dɛmɛ ɲini.
• Ni aw sɔmina ko kunsɛmɛnasumaya don, aw bɛ kinini (quinine) walima aritesunati (artésunate) kɛ a la (aw ye sɛbɛn ɲɛ Aritesunati, Artésunate lajɛ).
• Ni aw sɔmina ko kirinni don aw ye fura di a tigi ma (sɛbɛn ɲɛ Kirinni (jali) fura lajɛ).

Binnibana (Kirinni)

Kirikirimasiɲɛ suguya ka ca. A la jugumanba ye kirinni bɛ min senkɔrɔ: banabagatɔ bɛ bala ka bin, ka kuru, a fasaw bɛɛ bɛ ja, a ɲɛjɛ dɔrɔn de bɛ bɔ. A bɛ kirin. O kɔ a bɛ yɛrɛyɛrɛ: a bɛ kirin. A bɛ se ka a yɛrɛ nɛn kin ka sugunɛkɛ a bɛ se ka waati jan kɛ ka sɔrɔ a tɛ mɔgɔ dɔn kirini kɔfɛ.

Nin kirinni ninnu bɛ bala ka kɛ, ka sɔrɔ kun tɛ u la, a bɛ se ka kɛ siɲɛ caman. O waatiw de la a bɛ fɔ ko binibana bɛ a tigi la.

O la a ka kan aw ka aw yɛrɛtanga a ma aw seko bɛɛ la ani ka a furakɛ o yɔrɔ bɛɛ la (aw ye sɛbɛn ɲɛ Kirinni, jali ni Kirinni (jali) fura lajɛ). Binnibana tɛ banakisɛ bana ye o la a tɛ yɛlɛma. Fura tɛ yen min bɛ se ka nin bana in furakɛ, mɔgɔ bɛ se ka a si bɛɛ kɛ ni a ye. (Binnibana min bɛ mɔgɔ minɛ denmisɛnya waatiw la olu dɔw bɛ se ka ban u yɛrɛma kalo walima san damadama kɔnɔ.

Furaw bɛ yen minnu bɛ se ka binni bali. U tacogo ɲuman nafa ka bon kosɛbɛ, ka da a kan binni bɛ se ka kɛ sababu ye ka fiɲɛ bila kunsɛmɛ na min tɛ kɛnɛya tuguni ni a bɛ banabagatɔ kɛ naloma ye. Aw ye dɔgɔtɔrɔw ɲininka waati bɛɛ.

Fura minnu bɛ binnibana bali

Aw ye aw hakili to a la: U tɛ binnibana kɛnɛya; u bɛ mɔgɔ dɛmɛ ka binni dɔrɔn de bali. A fura ka kan ka ta a tigi si bɛɛ kɔnɔ:

• Fenobaribitali (phénobarbital) bɛ bininbana mada. A da man gɛlɛn (aw ye sɛbɛn ɲɛ Fenobaribitali, phénobarbital lajɛ).
• Difenilidantoyini (diphénylhydantoïne) wa fenitoyini (phénytoïne) ka ɲi tuma dɔw la ni fura fɔlɔ ma nafa ɲɛ. Aw ye fura tata hakɛ labato (aw ye sɛbɛn Fenitoyini, phénytoïne lajɛ).

Tuma dɔw la nin fura ninnu ka kan ka ta a tigi si bɛɛ. Aw kana bala ka fura tali jɔ.

Ni bininbana bɛ mɔgɔ la:

• Aw ye a tigi tanga a kana a yɛrɛ bana: aw ye maramafɛnw mabɔ a la.

• Aw kana fosi di mɔgɔkirinnen ma i n’a fɔ dumuni, jimafɛn, fura, walima fɛn o fɛn min bɛ a to a bɛ a nɛn kin.
• Binni kɔfɛ, a tigi fari bɛ faga a kan, ka sunɔgɔ bila a la. Aw ye a to a ka a da ka sunɔgɔ.
• Ni binni tɛmɛna miniti 15 kan, walasa a ka jɔ joona, aw bɛ a tigi fiyɛ ni jazepamu, diazépam ye ni pikirikɛlan biɲɛntan ye. Aw ye a kɛcogo lajɛ sɛbɛn ɲɛ Jazipam, Diazépam kɔnɔ. Aw kana fenitoyini fenobaribitali walima jazepamu kɛ a fasaw fɛ. Fura ninnu bɛ se ka kɛ a tigi joli sira fɛ, nka a farati ka bon kosɛbɛ ni i tɛ a ɲɛdɔn. A ɲɛdɔnbaga dɔrɔn de bɛ se ka a kɛ jolisira fɛ wa o de ka kan ka a kɛ.

📖 Gafe kɔnɔkow
← Segin kɔfɛ | Taa ɲɛfɛ →